Kısa Dönemde Üretim
Bu bölümde, bir firmanın ürettiği çıktı miktarı ile bu çıktıyı üretmenin maliyeti arasındaki ilişkiyi incelemek istiyoruz. Ürünün maliyetinin, ürünü üretmek için ne kadar girdi gerektiğine ve bu girdilerin maliyetine bağlı olduğunu belirtmiştik. İlk soruyu firmanın üretim fonksiyonuna bakarak yanıtlayabiliriz.
Üretim, bir firmanın girdileri (örneğin işgücü, sermaye, hammadde) çıktılara, yani firmanın satmak istediği mal veya hizmetlere dönüştürmek için kullandığı süreçtir (veya süreçlerdir). Pizza yapımını düşünün. Pizzacı hamur yapmak için un, su ve maya kullanır. Benzer şekilde, pizzacı pizza sosu yapmak için domates, baharat ve su alabilir. Aşçı hamuru açar, pizza sosunu sürer, peynir ve diğer malzemeleri ekler. Pizzacı, pizzayı pişirmek üzere fırına koymak için kürek benzeri ahşap bir alet olan kabuğu kullanır. Pizza piştikten sonra bir kutuya konur (eğer paket servis içinse) ve müşteri ürünün ücretini öder. Bu pizzanın üretim sürecindeki girdiler (veya üretim faktörleri) nelerdir?
Ekonomistler üretim faktörlerini çeşitli kategorilere ayırırlar:
- Doğal Kaynaklar (Arazi ve Hammaddeler) - Pizza için kullanılan malzemeler ham maddelerdir. Bunlar arasında hamur için un, maya ve su, sos için domates, otlar ve su, peynir ve malzemeler yer alır. Eğer pizzacı odun fırını kullanıyorsa, odunu da hammadde olarak dahil ederiz. Eğer işletme fırını doğal gazla ısıtıyorsa, bunu da hammadde olarak sayarız. Işıklar için elektriği unutmayın. Pizza yerine buğday gibi bir tarımsal ürüne bakıyor olsaydık, çiftçinin ekin için kullandığı araziyi de buraya dahil ederdik.
- Emek - Üretimden bahsettiğimizde, emek hem fiziksel hem de zihinsel insan çabası anlamına gelir. Pizzacı burada emeğin birincil örneğidir. Hamuru açacak, pizzayı fırına yerleştirecek ve fırından alacak kadar güçlü olmaları gerekir, ancak aynı zamanda pizzanın nasıl yapılacağını, fırında ne kadar süre pişeceğini ve pizza yapımının sayısız diğer yönlerini de bilmeleri gerekir. İşletmede ayrıca tezgâhta çalışacak, sipariş alacak ve ödeme kabul edecek bir veya daha fazla kişi bulunabilir.
- Sermaye - Ekonomistler sermaye terimini kullandıklarında, finansal sermayeyi (para) kastetmezler; daha ziyade fiziksel sermayeyi, bir ürünü üretmek için kullanılan makineleri, ekipmanları ve binaları kastederler. Pizza söz konusu olduğunda, sermayeye kabuk, fırın, bina ve diğer gerekli ekipmanlar (örneğin, masa ve sandalyeler) dahildir.
- Teknoloji - Teknoloji, ürünü üretmek için kullanılan süreç veya süreçleri ifade eder. Pizzacı pizza yapmak için malzemeleri nasıl birleştirir? Fırın ne kadar sıcak olmalıdır? Pizza ne kadar süre pişmelidir? Kullanılacak en iyi fırın hangisidir? Gazlı mı yoksa odunlu mu? Restoran kendi hamurunu, sosunu, peynirini, malzemelerini yapmalı mı yoksa bunları satın mı almalı?
- Girişimcilik - Üretim, pizza gibi basit bir şey için bile birçok karar ve çok fazla bilgi gerektirir. Bu kararları kim verir? Nihayetinde girişimci, işi yaratan, girdileri birleştirerek çıktıları üretme fikrini ortaya atan kişidir.
Pizza (veya herhangi bir çıktı) üretmenin maliyeti, gerekli olan işgücü, sermaye, hammadde ve diğer girdilerin miktarına ve her bir girdinin girişimciye olan fiyatına bağlıdır. Bu fikirleri daha ayrıntılı olarak inceleyelim.
Buraya kadar anlatılanları, girdiler ve çıktılar arasındaki mühendislik ilişkisini açıklayan matematiksel bir ifade ya da denklem olan üretim fonksiyonu açısından özetleyebiliriz:
Q = f [NR,L,K,t,E]
Üretim fonksiyonu, farklı miktarlarda girdiler verildiğinde firmanın ne kadar çıktı üretebileceği sorusunun cevabını verir. Üretim fonksiyonları ürüne özeldir. Farklı ürünlerin farklı üretim fonksiyonları vardır. Bir çiftçinin bir ölçek buğday üretmek için kullandığı işgücü miktarı muhtemelen bir otomobil üretmek için gerekenden farklıdır. Aynı sektördeki firmalar biraz farklı üretim fonksiyonlarına sahip olabilir, çünkü her firma biraz farklı üretim yapabilir. Bir pizza restoranı kendi hamurunu ve sosunu yaparken, bir diğeri bunları hazır olarak satın alabilir. Oturmalı bir pizza restoranı muhtemelen (masa servisini idare etmek için) tamamen paket servis yapan bir restorandan daha fazla işgücü kullanır.
Girdileri sabit ya da değişken olarak tanımlayabiliriz.
Sabit girdiler, kısa bir süre içinde kolayca artırılamayan veya azaltılamayan girdilerdir. Pizza örneğinde, bina sabit bir girdidir. Restoran sahibi bir kira sözleşmesi imzalar ve kira sözleşmesi sona erene kadar binada kalır. Sabit girdiler firmanın maksimum çıktı kapasitesini tanımlar. Bu, toplumun üretim olanakları eğrisi tarafından gösterilen potansiyel reel GSYH'ye, yani bir toplumun mevcut kaynaklarıyla belirli bir zamanda üretebileceği maksimum çıktı miktarlarına benzer.
Değişken girdiler, kısa bir süre içinde kolayca artırılabilen veya azaltılabilen girdilerdir. Pizzacı bir telefonla daha fazla malzeme sipariş edebilir, bu nedenle malzemeler değişken girdiler olacaktır. İşletme sahibi, tezgâhta çalışması için oldukça hızlı bir şekilde yeni bir kişi de işe alabilir.
Ekonomistler genellikle üretim fonksiyonu için kısa bir form kullanırlar:
Q = f [L,K],
Burada L tüm değişken girdileri ve K tüm sabit girdileri temsil etmektedir.
Ekonomistler kısa ve uzun dönemli üretim arasında ayrım yaparlar.
Kısa dönem, en azından bazı üretim faktörlerinin sabit olduğu zaman dilimidir. Pizza restoranının kira süresi boyunca, pizza restoranı kısa vadede faaliyet göstermektedir, çünkü mevcut binayı kullanmakla sınırlıdır - mal sahibi daha büyük veya daha küçük bir bina seçemez.
Uzun dönem, tüm faktörlerin değişken olduğu bir zaman dilimidir. Pizza restoranının kira sözleşmesi sona erdiğinde, dükkan sahibi daha büyük veya daha küçük bir yere taşınabilir.
Kısa vadede üretimi belirli bir örnekle inceleyelim: iki kişilik çapraz testere ile ağaç kesimi (kereste için).
Tanım gereği sermaye kısa vadede sabit olduğundan, üretim fonksiyonumuz şu hale gelir:
Bu denklem basitçe, sermaye sabit olduğu için, çıktı miktarının (örneğin, günlük kesilen ağaçlar) yalnızca istihdam edilen işgücü miktarına (örneğin, çalışan oduncu sayısı) bağlı olduğunu gösterir. Bu üretim fonksiyonunu aşağıdaki Tablo 7.2'de gösterildiği gibi sayısal olarak ifade edebiliriz.
| # Oduncular | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| # Ağaçlar (TP) | 4 | 10 | 12 | 13 | 13 |
| MP | 4 | 6 | 2 | 1 | 0 |
Yeni bir dil kullandığımıza dikkat ediniz. Çıktıya (Q) Toplam Ürün (TP) de diyoruz, yani belirli miktarda emek ve sabit miktarda sermaye ile üretilen çıktı miktarı. Bu örnekte, iki kişilik testere kullanan bir oduncu bir saatte dört ağaç kesebilir. İki kişilik testere kullanan iki oduncu bir saatte on ağaç kesebilir.
Ayrıca kritik bir kavramı da tanıtmalıyız: marjinal ürün. Marjinal ürün, bir işçi daha fazla çalıştığında elde edilen ek çıktıdır. Matematiksel olarak Marjinal Ürün, toplam üründeki değişimin işgücündeki değişime bölünmesiyle elde edilir: MP=ΔTP/ΔL . Yukarıdaki tabloda, 0 işçi 0 ağaç ürettiği için, ilk işçinin marjinal ürünü günde dört ağaçtır, ancak ikinci işçinin marjinal ürünü günde altı ağaçtır. Neden böyle bir durum söz konusu olabilir? Bunun nedeni işçilerin kullandığı sermayenin niteliğidir. İki kişilik bir testere, iki kişiyle bir kişiden çok daha iyi çalışır. Hikayeye üçüncü bir oduncu eklediğimizi varsayalım. Bu kişinin marjinal ürünü ne olacak? Bu kişi ekibe ne katkıda bulunacak? Belki de testerenin dişlerini yağlayarak testerenin düzgün çalışmasını sağlayabilir ya da testereyi kesen iki kişiye su getirebilir. Tabloda gördüğünüz şey, kısa vadede üretimle ilgili kritik öneme sahip bir sonuçtur: İşçi ekledikçe marjinal ürün ilk başta artıyor olabilir, ancak er ya da geç ek işçiler azalan marjinal ürüne sahip olacaktır. Aslında, sonuçta çıktı üzerinde hiçbir etkisi olmayabilir ya da negatif bir etkisi olabilir. Buna Azalan Marjinal Ürün Kanunu denir ve kısa vadede üretimin bir özelliğidir. Azalan marjinal verimlilik, tüketici seçimi bölümünde öğrendiğimiz azalan marjinal fayda kavramına çok benzer. Her iki kavram da daha genel bir kavram olan azalan marjinal getiri kavramının örnekleridir. Azalan marjinal verimlilik neden oluşur? Sabit sermaye yüzünden. Uzun vadede üretimi tartışırken bunu daha net göreceğiz.
Bu kavramları Şekil 7.5 ve Şekil 7.6'da gösterildiği gibi grafiksel olarak gösterebiliriz. Şekil 7.5, Tablo 7.2'deki verileri grafiksel olarak göstermektedir. Şekil 7.6 ise toplam ürün ve marjinal ürün eğrilerinin daha genel durumlarını göstermektedir.
Yorumlar
Yorum Gönder