Tekelci Rekabet ve Oligopole Giriş
| BRING IT HOME |
| Yasaya Karşı Gelme Ayartması Çamaşır deterjanı ve buz torbaları – oldukça sıradan, hatta belki de sıkıcı görünen endüstrilerin ürünleri. Hiç de değil! Her ikisi de gizli toplantıların ve bir casus romanına yakışır gizli anlaşmaların merkezi olmuştur. Fransa’da 1997 ve 2004 yılları arasında ilk dört çamaşır deterjanı üreticisi (Proctor & Gamble, Henkel, Unilever ve Colgate-Palmolive) Fransız sabun pazarının yaklaşık yüzde 90’ını kontrol etmiştir. Sabun firmalarının yetkilileri, Paris’teki küçük kafelerde gizlice buluşuyorlardı. Amaçları: Rekabeti ortadan kaldırmak ve fiyatları belirlemek. Aynı dönemde, Ortabatı’nın en büyük beş buz üreticisi (Home City Ice, Lang Ice, Tinley Ice, Sisler’s Dairy ve Products of Ohio) torbalanmış buz pazarını bölüşmek için gizlice anlaştıklarında akıllarında benzer hedefler vardı. Eğer her iki grup da hedeflerine ulaşabilirse, her biri tek bir firmaymış gibi hareket edebilecek, yani tekel olabilecek ve tekel büyüklüğünde karlar elde edebilecektir. Sorun nedir? Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere dünyanın pek çok yerinde, firmaların pazarları bölmesi ve fiyatları işbirliği içinde belirlemesi yasa dışıdır. Bu iki vaka, ne tam rekabet ne de tekel olarak nitelendirilen piyasalara örnek teşkil etmektedir. Bunun yerine, bu firmalar tekel ve tam rekabetin uç noktaları arasında yer alan piyasa yapılarında rekabet etmektedir. Nasıl davranıyorlar? Neden varlar? Ne olduğunu öğrenmek için bu vakayı daha sonra tekrar ele alacağız. |
Tam rekabet ve tekel, rekabet spektrumunun zıt uçlarında yer alır. Tam rekabetçi bir piyasada aynı ürünleri satan birçok firma vardır ve bunların hepsi rekabet karşısında fiyat alıcıları olarak hareket eder. Hatırlarsanız, fiyat alıcıları piyasa gücüne sahip olmayan firmalardır. Basitçe piyasa fiyatını verili olarak almak zorundadırlar.
Tekel, tek bir firma yakın ikamesi olmayan bir ürün sattığında ortaya çıkar. Örneğin Microsoft'u, işletim sistemleri piyasasına hakim olduğu için bir tekel olarak kabul ediyoruz.
Peki ya gerçek dünyada bu uç noktalar arasında kalan ve eksik rekabetçi olarak tanımlayabileceğimiz firmaların ve kuruluşların büyük çoğunluğu ne olacak? Davranışlarını ne belirler? Aldıkları fiyat üzerinde tam rekabetçi firmalardan daha fazla etkiye sahiptirler, ancak bir tekel kadar değil. Ne yapacaklar?
Eksik rekabet piyasasının bir türü de tekelci rekabettir. Tekelci rekabet piyasalarında çok sayıda rakip firma bulunur, ancak sattıkları ürünler aynı değildir. Örnek olarak, Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük alışveriş merkezi olan Minnesota'daki Mall of America'yı ele alalım. 2010 yılında Mall of America'da kadın "hazır giyim" kıyafetleri satan 24 mağaza (Ann Taylor ve Urban Outfitters gibi), hem erkek hem de kadın kıyafetleri satan 50 mağaza (Banana Republic, J. Crew ve Nordstrom's gibi) ve kadınlara özel kıyafetler satan 14 mağaza daha (Motherhood Maternity ve Victoria's Secret gibi) vardı. Tüketicilerin perakende seviyesinde karşılaştıkları piyasaların çoğu tekelci rekabetçi yapıdadır.
Diğer eksik rekabet piyasası türü ise oligopol piyasasıdır. Oligopolistik piyasalar, az sayıda firmanın hakim olduğu piyasalardır. Ticari uçaklar buna iyi bir örnek teşkil etmektedir: Boeing ve Airbus'ın her biri dünyadaki büyük ticari uçakların %50'sinden biraz daha azını üretmektedir. Bir başka örnek de Coca-Cola ve Pepsi'nin hakim olduğu ABD alkolsüz içecek endüstrisidir. Oligopolleri, firmaların üretim, fiyatlandırma ve diğer kararları stratejik olarak piyasadaki diğer firmaların kararlarına göre seçtiği yüksek giriş engelleri ile karakterize ediyoruz. Bu bölümde ilk olarak tekelci rekabetçi firmaların kâr maksimizasyonlu çıktı seviyelerini nasıl seçeceklerini inceleyeceğiz. Daha sonra, birbiriyle çelişen iki cazibeyle karşı karşıya olan oligopolistik firmaları tartışacağız: tek bir tekelmiş gibi işbirliği yapmak ya da üretim seviyelerini artırarak ve fiyatları düşürerek kar elde etmek için bireysel olarak rekabet etmek. Oligopolistik piyasalar ve firmalar aynı zamanda tekel ve tam rekabet unsurlarını da üstlenebilir.
Yorumlar
Yorum Gönder