Bireyler Bütçe Kısıtlarına Göre Nasıl Seçim Yaparlar?
Tipik bir tüketicinin bütçe sorununu düşünün. Tüketicilerin ihtiyaç duydukları ve istedikleri şeyler için harcayabilecekleri sınırlı miktarda gelirleri vardır. Alphonso'nun her hafta işe gitmek için aldığı otobüs biletleri ile öğle yemeğinde yediği hamburgerler arasında paylaştırabileceği 10 dolar harcama parası olduğunu varsayalım. Hamburgerlerin tanesi 2 dolar ve otobüs biletlerinin tanesi 50 senttir. Alphonso'nun bütçe problemini Şekil 2.2'de görebiliriz.
Şekildeki dikey eksen hamburger alımlarını, yatay eksen ise otobüs bileti alımlarını göstermektedir. Alphonso tüm parasını hamburgere harcarsa, haftada beş hamburger alabilir. (Haftada 10$ / hamburger başına 2$ = haftada 5 hamburger.) Ancak bunu yaparsa otobüs bileti alamayacaktır. Şekildeki A noktası seçimi göstermektedir (sıfır otobüs bileti ve beş hamburger). Alternatif olarak, Alphonso tüm parasını otobüs biletlerine harcarsa, haftada 20 bilet alabilir. (Haftalık 10$/otobüs bileti başına 0,50$ = haftalık 20 otobüs bileti) Ancak o zaman hiç hamburger alamayacaktır. F noktası bu alternatif seçeneği (20 otobüs bileti ve sıfır hamburger) göstermektedir.
A ve F arasındaki tüm noktaları birleştirirsek Alphonso'nun bütçe kısıtını elde ederiz. Bu, Alphonso'nun iki malın fiyatı ve bütçe miktarı göz önüne alındığında alabileceği tüm hamburger ve otobüs bileti kombinasyonunu gösterir.
Alphonso çoğu insan gibiyse, hem otobüs bileti hem de hamburger içeren bir kombinasyon seçecektir. Yani, bütçe kısıtında A ve F noktaları arasında bir kombinasyon seçecektir. Kısıt üzerindeki (veya içindeki) her nokta Alphonso'nun karşılayabileceği bir hamburger ve otobüs bileti kombinasyonunu gösterir. Kısıtlamanın dışındaki herhangi bir nokta uygun değildir, çünkü Alphonso'nun bütçesinde olandan daha fazla paraya mal olacaktır.
Bütçe kısıtı Alphonso'nun hamburger ve otobüs bileti arasında seçim yaparken karşılaştığı ödünleşimi açıkça göstermektedir. Şu anda 12 otobüs bileti ve iki hamburger alabileceği D noktasında olduğunu varsayalım. Alphonso'ya bir hamburger daha ne kadara mal olur? Yanıtın 2 dolar olması doğaldır, ancak ekonomistler bu şekilde düşünmez. Bunun yerine Alphonso'nun bütçesini aşmadan bir hamburger daha alabilmesi için kaç otobüs biletinden vazgeçmesi gerektiğini sorarlar. Otobüs biletleri 50 sent olduğuna göre, Alphonso'nun bir hamburger daha alabilmesi için dört biletten vazgeçmesi gerekir. Alphonso için gerçek maliyet budur.
Fırsat Maliyeti Kavramı
Ekonomistler fırsat maliyeti terimini, insanların arzu ettikleri şeyi elde etmek için nelerden vazgeçmeleri gerektiğini belirtmek için kullanırlar. Fırsat maliyetinin ardındaki fikir, bir öğenin maliyetinin başka bir şey yapmak veya tüketmek için kaybedilen fırsat olduğudur. Kısacası, fırsat maliyeti bir sonraki en iyi alternatifin değeridir. Alphonso için hamburgerin fırsat maliyeti, vazgeçmek zorunda kalacağı dört otobüs biletidir. Alphonso hamburgeri seçip seçmemeye, hamburgerin değerinin vazgeçilen alternatifin (bu durumda otobüs biletlerinin) değerini aşıp aşmadığına bağlı olarak karar verecektir. İnsanlar seçim yapmak zorunda olduklarından, kaçınılmaz olarak daha fazla arzu ettikleri başka şeyleri elde etmek için arzu ettikleri şeylerden vazgeçmek zorunda oldukları ödünleşimlerle karşı karşıya kalırlar.
| BAĞLANTI KURUN |
| Fırsat maliyeti örneği için bu web sitesini inceleyin – sizin için sırada beklemesi için başkasına ödeme yapmak. |
Ekonominin temel ilkelerinden biri, her seçimin bir fırsat maliyeti olduğudur. Ekonomi dersiniz boyunca uyursanız, fırsat maliyeti derse katılmadığınız için kaçırdığınız öğrenmedir. Gelirinizi video oyunlarına harcarsanız, sinemaya harcayamazsınız. Bir kişiyle evlenmeyi seçerseniz, başka biriyle evlenme fırsatından vazgeçmiş olursunuz. Kısacası, fırsat maliyeti her yerdedir ve insan varlığının bir parçasıdır.
Aşağıdaki Work It Out özelliği, bir bütçe kısıtı hesaplamasının adım adım analizini göstermektedir. Ekte daha ayrıntılı olarak açıkladığımız bir başka önemli kavramı (eğim) anlamak için okuyun Ekonominin İlkelerinde Matematiğin Kullanımı.
| WORK IT OUT |
| Bütçe Kısıtlarını Anlamak Biraz matematik kullanırsanız bütçe kısıtlamalarını anlamak kolaydır. Ekonominin İlkelerinde Matematik Kullanımı adlı ek, bu kitapta ihtiyaç duyabileceğiniz tüm matematiği açıklamaktadır. Bu nedenle, eğer matematik sizin güçlü yanınız değilse, eklere bir göz atmak isteyebilirsiniz. Adım 1: Herhangi bir bütçe kısıtı için denklem şöyledir: Bütçe = P1 × Q1 + P2× Q2 Burada P ve Q satın alınan ürünlerin fiyatı ve miktarı (burada iki ürün olduğunu varsayıyoruz) ve Bütçe de kişinin harcamak zorunda olduğu gelir miktarıdır. Adım 2. Bütçe kısıtlaması denklemini senaryoya uygulayın. Alphonso’nun durumunda bu şu şekilde sonuçlanır: Bütçe = P1 × Q1 + P2× Q2 10$ bütçe = 2$ her burger x burger sayısı + 0.50 her otobüs 10$ = 2$ x Qburgerler + 0.50 x Qotobüs biletleri Adım 3. Biraz cebir kullanarak bunu bildiğimiz doğru denklemine dönüştürebiliriz: y = b + mx Alphonso için bu: 10$ = 2$ x Qburgerler + 0.50 x Qotobüs biletleri Adım 4. Denklemi basitleştirin. Denklemin her iki tarafını 2 ile çarparak başlayın: 2 x 10 = 2 x 2 x Qburgerler + 2 x 0.5 x Qotobüs biletleri 20 = 4 x Qburgerler + 1 x Qotobüs biletleri Adım 5. Her iki taraftan da bir otobüs bileti çıkarın: 20 – Qotobüs biletleri = 4 x Qburgerler Cevabı elde etmek için her iki tarafı 4’e bölün: 5 – 0.25 x Qotobüs biletleri = Qburgerler veya Qburgerler = 5 – 0.25 x Qotobüs biletleri Adım 6. Bu denklemin Şekil 2.2’deki bütçe kısıtına uyduğuna dikkat edin. Dikey kesişim 5 ve eğim -0,25’tir, tıpkı denklemin söylediği gibi. Denkleme 20 otobüs bileti eklerseniz, 0 hamburger elde edersiniz. Denkleme başka sayıda otobüs bileti eklerseniz, Alphonso’nun bütçe kısıtlamasındaki noktalar olan sonuçları elde edersiniz (bkz. Tablo 2.1). Adım 7. Bir bütçe kısıtının eğiminin her zaman yatay eksendeki malın fırsat maliyetini gösterdiğine dikkat edin. Alphonso için eğim -0,25’tir, bu da satın aldığı her otobüs bileti için 1/4 hamburgerden vazgeçmesi gerektiğini gösterir. Başka bir deyişle, satın aldığı her dört bilet için Alphonso’nun 1 burgerden vazgeçmesi gerekiyor. Burada iki önemli gözlem bulunmaktadır. Birincisi, eğimin cebirsel işareti negatiftir, bu da bir maldan daha fazla elde etmenin tek yolunun diğerinden biraz vazgeçmek olduğu anlamına gelir. İkinci olarak, eğimi otobüs biletlerinin fiyatının (grafikte yatay eksende ne varsa) hamburger fiyatına (dikey eksende ne varsa) bölünmesi olarak tanımlıyoruz, bu durumda 0,50 $ / 2 $ = 0,25. Fırsat maliyetini hızlı bir şekilde belirlemek istiyorsanız, iki fiyatı bölmeniz yeterlidir. |
| Puan | Burger Miktarı (2 $’dan) | Otobüs Biletlerinin Miktarı (50 sentten) |
|---|---|---|
| A | 5 | 0 |
| B | 4 | 4 |
| C | 3 | 8 |
| D | 2 | 12 |
| E | 1 | 16 |
| F | 0 | 20 |
Fırsat Maliyetinin Belirlenmesi
Birçok durumda, fırsat maliyetini fiyat olarak adlandırmak mantıklıdır. Kuzeniniz 300 dolara yeni bir bisiklet satın alırsa, 300 dolar vazgeçtiği "diğer tüketim" miktarını ölçer. Pratik amaçlar doğrultusunda, bu 300 dolarla satın alabileceği belirli alternatif ürün veya ürünlerin belirlenmesine özel bir ihtiyaç olmayabilir, ancak bazen dolar cinsinden ölçülen fiyat gerçek fırsat maliyetini tam olarak yansıtmayabilir. Bu sorun, özellikle zaman maliyeti söz konusu olduğunda daha da büyük boyutlara ulaşabilir.
Örneğin, tüm çalışanların "ekip ruhu oluşturmak" için iki günlük bir inzivaya katılmasına karar veren bir patronu düşünün. Etkinliğin cepten çıkan parasal maliyeti, inzivayı yönetmesi için dışarıdan bir danışmanlık firması tutmanın yanı sıra tüm katılımcılar için oda ve yemek masraflarını da içerebilir. Bununla birlikte, bir fırsat maliyeti de söz konusudur: iki günlük inziva süresince, çalışanların hiçbiri başka bir iş yapmamaktadır.
Üniversiteye gitmek, fırsat maliyetinin parasal maliyeti aştığı bir başka durumdur. Üniversiteye gitmenin cepten yapılan masrafları arasında okul harcı, kitaplar, oda ve yemek ve diğer masraflar yer alır. Ancak buna ek olarak, derslere katıldığınız ve eğitim gördüğünüz saatler boyunca ücretli bir işte çalışmanız mümkün değildir. Dolayısıyla, üniversite hem cepten bir maliyet hem de kazanç kaybından kaynaklanan bir fırsat maliyeti getirir.
| CLEAR IT UP |
| Artan havalimanı güvenlik önlemlerinin fırsat maliyeti nedir? Teröristlerin 11 Eylül 2001’deki uçak kaçırma eylemlerinin ardından hava yolculuğu güvenliğini artırmak için birçok adım önerildi. Örneğin, federal hükümet, diğer yolcularla birlikte göze çarpmadan seyahat edecek silahlı “gökyüzü mareşalleri” sağlayabilir. Her uçuşta bir hava polisi bulundurmanın maliyeti yılda yaklaşık 3 milyar dolar olacaktır. Teröristlerin uçağı ele geçirmesini zorlaştırmak için tüm ABD uçaklarının güçlendirilmiş kokpit kapılarıyla donatılması 450 milyon dolarlık bir fiyat etiketine sahip olacaktır. Havaalanları için üç boyutlu bagaj tarayıcıları ve yüz tanıma yazılımına bağlı kameralar gibi daha sofistike güvenlik ekipmanlarının satın alınması 2 milyar dolara daha mal olabilir. Ancak, daha fazla havayolu güvenliğinin en büyük maliyeti para harcamak değildir. Bu, havaalanında ek bekleme süresinin fırsat maliyetidir. Amerika Birleşik Devletleri Ulaştırma Bakanlığı’na (DOT) göre, 2015 yılında sistem genelinde (yurtiçi ve yurtdışı) 895,5 milyon tarifeli servis yolcusu vardı. 11 Eylül uçak kaçırma olaylarından bu yana, güvenlik taraması daha yoğun hale gelmiştir ve sonuç olarak prosedür geçmişe göre daha uzun sürmektedir. Diyelim ki her bir uçak yolcusu seyahat başına havaalanında ortalama 30 dakika fazladan zaman harcıyor. Ekonomistler, zaman içindeki fırsat maliyetini parasal bir rakama dönüştürmek için genellikle zamana bir değer biçerler. Uçak yolcularının çoğu nispeten yüksek maaşlı iş insanları olduğundan, muhafazakar tahminler uçak yolcuları için ortalama zaman fiyatını saat başına 20 $ olarak belirlemektedir. Zarfın arkasından yapılan bu hesaplamalara göre, havalimanlarındaki gecikmelerin fırsat maliyeti 800 milyon × 0,5 saat × 20 $/saat veya yılda 8 milyar $ kadar olabilir. Açıkçası, bekleme süresinin fırsat maliyetleri, doğrudan harcama içeren maliyetler kadar önemli olabilir. |
Bazı durumlarda, fırsat maliyetinin farkına varmak davranışları değiştirebilir. Örneğin, iş yerinde her gün öğle yemeği için 8 dolar harcadığınızı düşünün. Evden öğle yemeği getirmenin günde sadece 3 dolara mal olacağını çok iyi biliyor olabilirsiniz, bu nedenle restoranda öğle yemeği satın almanın fırsat maliyeti her gün 5 dolardır (yani, öğle yemeği satın almanın maliyeti olan 8 dolardan evden getireceğiniz öğle yemeğinin maliyeti olan 3 dolar çıkarılır). Her gün beş dolar o kadar da fazla görünmüyor. Ancak, bunun bir yılda ne kadar tuttuğunu hesaplarsanız, yılda 250 gün × günde 5 dolar, belki de iyi bir tatilin maliyeti olan 1.250 dolara eşittir. Fırsat maliyetini "günde 5 dolar" yerine "güzel bir tatil" olarak tanımlarsanız, farklı seçimler yapabilirsiniz.
Marjinal Karar Verme ve Azalan Marjinal Fayda
Bütçe kısıtı çerçevesi, gerçek dünyadaki çoğu seçimin bir şeyin tamamını ya da diğerinin tamamını elde etmekle ilgili olmadığını vurgulamaya yardımcı olur; yani, bütçe kısıtının bir ucundaki noktayı ya da diğer ucundaki noktayı seçmekle ilgili değildir. Bunun yerine, çoğu seçim marjinal analiz içerir; bu da bir maldan biraz daha fazla veya biraz daha az seçmenin fayda ve maliyetlerinin incelenmesi anlamına gelir. İnsanlar doğal olarak maliyetleri ve faydaları karşılaştırır, ancak en uygun seçim maliyetlerin ve faydaların bir seçenekten diğerine nasıl değiştiğini karşılaştırmayı gerektirdiğinde genellikle toplam maliyetlere ve toplam faydalara bakarız. Marjinal analizi "değişim analizi" olarak düşünebilirsiniz. Marjinal analiz ekonomi genelinde kullanılmaktadır.
Şimdi fayda kavramına dönüyoruz. İnsanlar mal ve hizmetleri, bu mal ve hizmetlerin sağladığı tatmin veya fayda için arzularlar. Tüketici Tercihleri bölümünde göreceğimiz gibi fayda özneldir, ancak bu onu daha az gerçek yapmaz. Ekonomistler tipik olarak bir maldan ne kadar çok tüketilirse (örneğin pizza dilimleri) o kadar çok fayda elde edileceğini varsayarlar. Aynı zamanda, bir kişinin bir malın ilk birimini tüketerek elde ettiği fayda, genellikle aynı malın beşinci veya onuncu birimini tüketerek elde ettiği faydadan daha fazladır. Örneğin Alphonso hamburger ve otobüs bileti arasında seçim yaptığında, seçtiği ilk birkaç otobüs yolculuğu ona büyük bir fayda sağlayabilir - belki de bir iş görüşmesine veya doktor randevusuna gitmesine yardımcı olur. Bununla birlikte, daha sonraki otobüs yolculukları çok daha az fayda sağlayabilir - sadece yağmurlu bir günde zaman öldürmeye hizmet edebilirler. Benzer şekilde, Alphonso'nun satın almayı seçtiği ilk hamburger, kahvaltıyı kaçırdığı ve çok aç olduğu bir günde olabilir. Ancak Alphonso her gün birden fazla burger yiyorsa, son birkaç burgerin tadı oldukça sıkıcı olabilir. Herhangi bir malın ilk birkaç biriminin tüketiminin, sonraki birimlerin tüketimine kıyasla bir kişiye daha yüksek düzeyde fayda sağlama eğiliminde olması genel bir örüntüdür. Ekonomistler bu kalıbı azalan marjinal fayda yasası olarak adlandırır; yani bir kişi bir maldan daha fazla aldıkça, malın her bir ek biriminden elde edilen ek (veya marjinal) fayda azalır. Başka bir deyişle, pizzanın ilk dilimi altıncı diliminden daha fazla memnuniyet getirir.
Azalan marjinal fayda yasası, insanların ve toplumların neden nadiren ya hep ya hiç tercihi yaptıklarını açıklar. "En sevdiğim yemek dondurma, bu yüzden bundan sonra dondurmadan başka bir şey yemeyeceğim" diyemezsiniz. Bunun yerine, en sevdiğiniz yiyecekten çok yüksek düzeyde fayda elde etseniz bile, yalnızca onu yerseniz, son birkaç porsiyondan elde ettiğiniz ek veya marjinal fayda çok yüksek olmayacaktır. Benzer şekilde, çoğu çalışan şöyle demez: "Boş zamanlardan hoşlanıyorum, bu yüzden asla çalışmayacağım." Bunun yerine, çalışanlar biraz boş zaman çok güzel olsa da, tüm boş zaman ve hiç gelirin bir arada olmasının o kadar da çekici olmadığının farkındadır. Bütçe kısıtı çerçevesi, insanların kıtlık dünyasında seçim yaparken marjinal analizi kullanacaklarını ve biraz daha fazlasını mı yoksa biraz daha azını mı tercih edeceklerini düşüneceklerini öne sürer.
Rasyonel bir tüketici, sadece marjinal faydası fırsat maliyetini aştığı sürece bir üründen ilave birim satın alır. Alphonso'nun bütçe kısıtını A noktasından B noktasına, oradan da C noktasına ve daha ileriye taşıdığını varsayalım. Daha fazla otobüs bileti tükettikçe, otobüs biletlerinin marjinal faydası azalırken, fırsat maliyeti, yani vazgeçilen hamburgerlerin marjinal faydası artacaktır. Sonunda, fırsat maliyeti ilave bir otobüs biletinin marjinal faydasını aşacaktır. Alphonso rasyonel ise, marjinal fayda fırsat maliyetine eşitlendiğinde daha fazla otobüs bileti satın almayacaktır. Alphonso'nun tam olarak kaç otobüs bileti alacağını (henüz) söyleyemesek de, bu sayının karşılayabileceği en fazla sayı olan 20 olması pek olası değil.
Batık Maliyetler
Bütçe kısıtı çerçevesinde, tüm kararlar bir sonraki adımda ne olacağını içerir: yani, ne miktarda mal tüketeceğiniz, kaç saat çalışacağınız veya ne kadar tasarruf edeceğiniz. Bu kararlar geçmişteki tercihlere bakmaz. Dolayısıyla, bütçe kısıtı çerçevesi, geçmişte katlanılan ve geri kazanılamayan maliyetler olan batık maliyetlerin mevcut kararı etkilememesi gerektiğini varsayar.
Bir filmi izlemek için 8 dolar ödeyen ancak filmi 30 dakika izledikten sonra gerçekten berbat olduğunu anlayan Selena'nın durumunu düşünün. Bilet parasını ödediği için kalıp filmin geri kalanını izlemeli mi yoksa gitmeli mi? Harcadığı para batık bir maliyettir ve sinema müdürü anlayışlı davranmadığı sürece Selena parasını geri alamayacaktır. Bununla birlikte, filmde kalmak yine de zaman içinde bir fırsat maliyeti ödemek anlamına gelir. Önümüzdeki 90 dakikayı sinematik bir felaketin acısını çekerek geçirmek ya da başka bir şey yapmak arasında seçim yapacaktır. Batık maliyetlerden çıkarılacak ders, geri dönüşü olmayan para ve zamanı unutmak ve bunun yerine mevcut ve gelecekteki seçeneklerin marjinal maliyet ve faydalarına odaklanmaktır.
Hem insanlar hem de firmalar için batık maliyetlerle uğraşmak sinir bozucu olabilir. Genellikle daha önce yapılan bir muhakeme hatasını kabul etmek anlamına gelir. Örneğin birçok firma, ürünü yaratmak ve piyasaya sürmek için çok fazla para harcadıkları için kötü giden yeni bir üründen vazgeçmekte zorlanır. Ancak batık maliyetlerden çıkarılacak ders, bunları göz ardı etmek ve gelecekte ne olacağına göre karar vermektir.
İki Mallı Bir Modelden Çok Mallı Bir Modele
Bu kitapta kullanılan çoğu modelde olduğu gibi, sadece iki mal içeren bütçe kısıtı diyagramı gerçekçi değildir. Sonuçta, modern bir ekonomide insanlar binlerce mal arasından seçim yaparlar. Bununla birlikte, çok sayıda mal içeren bir model hakkında düşünmek, burada tartıştıklarımızın basit bir uzantısıdır. İki mal arasındaki değiş tokuşu gösteren tek bir bütçe kısıtı çizmek yerine, birçok farklı mal çifti arasındaki olası değiş tokuşları gösteren birden fazla bütçe kısıtı çizebilirsiniz. Daha ileri düzey ekonomi derslerinde, satın alınabilecek birçok olası mal ve hizmeti miktarları ve fiyatlarıyla birlikte içeren matematiksel denklemler kullanır ve tüm mal ve hizmetlere yapılan toplam harcamanın mevcut toplam bütçeyle nasıl sınırlı olduğunu gösterirsiniz. Burada sunduğumuz iki ürünlü grafik, her seçimin bir fırsat maliyeti olduğunu açıkça göstermektedir ki bu da gerçek dünyaya taşınan bir noktadır.
Yorumlar
Yorum Gönder