Metamorfik Dokular
Metamorfik doku, metamorfik bir kayadaki mineral tanelerinin şeklinin ve yöneliminin tanımıdır. Metamorfik kayaç dokuları yapraklı, yapraksız veya çizgisel olarak aşağıda tanımlanmıştır.
| Kayanın tabakalaşmasını tanımla | Dokusal özellikler | Mineral bileşimi | Kaya ismi | Ana kaya |
| Yapraklı (katmanlı doku) | İnce taneli veya görünür tane yok | İnce, mikroskobik kil veya mika | Kayrak taşı | Şist |
| Yapraklı (katmanlı doku) | İnce taneli veya görünür tane yok | Koyu renkli silikatlar ve mikalar | Fillit | Silttaşı veya şist |
| Yapraksız (katmanlı doku yok) | Orta ila iri taneli | Yaygın mineraller arasında klorit, biyotit, muskovit, granat ve hornblend bulunur. Tanınabilir mineraller kayaç adının bir parçası olarak kullanılır. Porfiroblastlar yaygındır. | Mika şişti – Garnet Şisti | Silttaşı veya şist |
| Yapraksız (katmanlı doku yok) | Orta ila iri taneli | Açık renkli kuvars ve feldispat; koyu renkli ferromagnezyen mineraller | Gnays | Şist veya granitik kaya |
| Yapraksız (katmanlı doku yok) | İnce taneli veya görünür tane yok | Bıçak benzeri kristaller halinde amfibol (hornblend) kristalleri | Amfibolit | Bazalt, gabro veya ultramafik magmatik kayaçlar |
| Yapraksız (katmanlı doku yok) | İnce taneli veya görünür tane yok | İnce, katran benzeri, organik makyaj | Taş kömürü | Kömür |
| Yapraksız (katmanlı doku yok) | İnce taneli veya görünür tane yok | Mikroskobik koyu silikatlar | Boynuztaşı | Birçok kaya türü |
| Yapraksız (katmanlı doku yok) | İnce taneli veya görünür tane yok | Serpantin. Görünürde lifli asbest olabilir. | Serpantinit | Ultramafik magmatik kayaçlar veya peridotit |
| Yapraksız (katmanlı doku yok) | İnce ila kaba taneli | Talk | Sabun taşı veya talk şisti | Ultramafik magmatik kayaçlar |
| Yapraksız (katmanlı doku yok) | İnce ila kaba taneli | Kuvars taneleri birbirine kaynaşmıştır. Taneler kumtaşı gibi aşınmaz. | Kuvarsit | Kuvars kumtaşı |
| Yapraksız (katmanlı doku yok) | İnce ila kaba taneli | Kalsit veya dolomit kristalleri birbirine sıkıca kaynaşmıştır. Kalsit HCl ile efervesanlaşır; dolomit ise sadece toz haline getirildiğinde efervesanlaşır. | Mermer | Kireçtaşı veya doloston |
| Yapraksız (katmanlı doku yok) | İnce ila kaba taneli | Granüller veya çakıl taşları genellikle granitik veya jasper, çört, kuvars veya kuvarsittir. | Meta-konglomera | Conglomerate |
Yapraklanma ve Çizgilenme
Yapraklanma, düzlemler halinde dizilmiş mineralleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bazı mineraller, özellikle de mika grubu, varsayılan olarak çoğunlukla ince ve düzlemseldir. Tabakalı kayaçlarda genellikle mineraller bir kitap sayfası gibi üst üste dizilmiş gibi görünür, bu nedenle 'folia' terimi kullanılır. Diğer mineraller, örneğin hornblend, bir yönde uzun, bir kalem veya iğne gibi doğrusal bir şekle sahiptir, düzlemsel bir kitap gibi değil. Bu doğrusal nesneler bir kayanın içinde de hizalanabilir. Bu bir çizgilenme olarak adlandırılır. Hornblend, turmalin veya gerilmiş kuvars taneleri gibi doğrusal kristaller bir foliasyonun, bir çizginin veya foliasyon/çizginin birlikte bir parçası olarak dizilebilir. Mika ile birlikte bir düzlem üzerinde uzanıyorlarsa, ancak ortak veya tercih edilen bir yönleri yoksa, bu yapraklanmadır. Mineraller aynı hizada ve ortak bir yönü işaret ediyorsa, ancak düzlemsel bir dokuya sahip değilse, bu çizgilenmedir. Mineraller bir düzlem üzerinde uzandığında VE ortak bir yöne işaret ettiğinde; bu hem yapraklanma hem de çizgilenmedir.
Yapraklı metamorfik kayaçlar, yapraklanma tarzlarına göre adlandırılır. Her kaya adının onu tanımlayan ve ayırt eden belirli bir dokusu vardır ve açıklamaları aşağıda listelenmiştir.
Arduvaz ince taneli bir metamorfik kayaç olup, mika ve kloritin küçük plati kristallerinin gerilme yönüne dik olarak oluşturduğu düz yönelim olan slaty cleavage adı verilen bir yapraklanma sergiler. Arduvazdaki mineraller çıplak gözle görülemeyecek kadar küçüktür. Arduvazdaki ince tabakalar tortul yataklanmaya benzeyebilir, ancak bunlar yönlendirilmiş stresin bir sonucudur ve orijinal tabakalara açılı olarak uzanabilirler. Aslında, orijinal tortul tabakalanma, yapraklanma tarafından kısmen veya tamamen gizlenmiş olabilir. İnce arduvaz levhalar genellikle çatılar ve kiremitler için bir yapı malzemesi olarak kullanılır.
Fillit, plati minerallerin büyüdüğü ve yapraklanma yüzeyinin tanelerden yansıyan ışıktan bir parlaklık, hatta belki de krenülasyon adı verilen dalgalı bir görünüm gösterdiği yapraklı bir metamorfik kayadır. Filite benzer ancak daha da büyük tanelere sahip olan yapraklı metamorfik kayaç şist, tek tek kristaller olarak görülebilen büyük plati tanelere sahiptir. Yaygın mineraller muskovit, biyotit ve granatların porfiroblastlarıdır. Bir porfiroblast, küçük tanelerle çevrili belirli bir mineralin büyük bir kristalidir. Şistozite, plati görünümlü tanelerin paralel hizalanmasıyla oluşan yapraklanmanın dokusal bir tanımıdır. Bazı şistler, mika şist (çoğunlukla mikalar), granat şist (granatlı mika şist) ve staurolit şist (staurolitli mika şistler) gibi minerallerine göre adlandırılır.
Gnaysik bantlaşma, görünür silikat minerallerinin koyu ve açık bantlar veya çizgiler halinde ayrıldığı metamorfik bir yapraklanmadır. Bu taneler kaba ve genellikle katlanmış olma eğilimindedir. Bu dokuya sahip bir kayaya gnays denir. Gnayslar en yüksek sıcaklık ve basınçlarda oluştukları için kısmi erime meydana gelebilir. Bu kısmen erimiş kayaç, migmatit adı verilen metamorfik ve magmatik kayaçlar arasında bir geçiştir.
Migmatitler, bazı mineraller erimeye başladığından beri girdaplı veya bükülmüş olabilen koyu ve açık bantlı gnays olarak görünür. Koyu renkli bir kayanın içinde birbirine paralel, hatta gnaysik foliasyonu kesen açık renkli kaya katmanlarından oluşan ince birikimler meydana gelebilir. Daha açık renkli katmanların, felsik bir magmatik eriyiğin bitişikteki yüksek oranda metamorfize olmuş daha koyu katmanlardan ayrılması veya felsik bir eriyiğin belli bir mesafeden enjekte edilmesi sonucu oluştuğu yorumlanmaktadır.
Yapraksız
Yapraklanmamış dokularda çizgiler, yapraklanmalar veya mineral tanelerinin diğer hizalanmaları yoktur. Yapraklanmamış metamorfik kayaçlar tipik olarak tek bir mineralden oluşur ve bu nedenle genellikle kristallerin birlikte büyüdüğü, ancak tercih edilen bir yönün olmadığı yeniden kristalleşme ile metamorfizmanın etkilerini gösterir. Yapraklanmamış kayaçların en yaygın iki örneği kuvarsit ve mermerdir. Kuvarsit, protolit kumtaşından gelen metamorfik bir kayadır. Kuvarsitlerde, orijinal kumtaşından gelen kuvars taneleri yeniden kristalleşme ile büyür ve birbirine kenetlenir. Kuvarsiti kumtaşından ayırmak için belirleyici bir özellik, bir kaya çekici ile kırıldığında kuvars kristallerinin taneler boyunca kırılmasıdır. Kumtaşında taneleri bir arada tutan yalnızca ince bir mineral çimentodur; bu da kırılan bir kumtaşı parçasının taneleri sağlam bırakacağı anlamına gelir. Çoğu kumtaşı kuvars bakımından zengin olduğundan ve kuvars mekanik ve kimyasal olarak dayanıklı bir madde olduğundan, kuvarsit çok sert ve hava koşullarına dayanıklıdır.
Mermer, kalsitten (veya dolomitten) oluşan metamorfoza uğramış kireç taşıdır (veya dolostondur). Yeniden kristalleşme tipik olarak birbirine kenetlenmiş daha büyük kalsit veya dolomit kristalleri oluşturur. Mermer ve kuvarsit genellikle benzer görünür, ancak bu mineraller kuvarsdan çok daha yumuşaktır. Mermeri kuvarsitten ayırt etmenin bir başka yolu da bir damla seyreltik hidroklorik asit kullanmaktır. Mermer kalsitten yapılmışsa köpürecektir (fizz).
Yapraklı olmayan üçüncü bir kayaç, birkaç silikat mineralinden oluşan yoğun, ince taneli, sert, bloklu veya kıymıklı dokusuyla tanımlanan hornfellerdir. Hornfellerdeki kristaller metamorfizma ile küçülür ve o kadar küçük hale gelir ki, onları tanımlamak için özel bir çalışma gerekir. Bunlar girici magmatik cisimlerin etrafında yaygındır ve tanımlanmaları zordur. Hornfellerin protolitini ayırt etmek daha da zor olabilir, bu da çamurtaşından bazalta kadar herhangi bir şey olabilir.
Yorumlar
Yorum Gönder