Kitlesel İsraf Tetikleyicileri ve Azaltılması
Kitlesel yıkım olaylarının genellikle bir tetikleyicisi vardır: belirli bir zamanda heyelanın meydana gelmesine neden olan bir şey değişir. Bu, hızlı kar erimesi, yoğun yağış, deprem sarsıntısı, volkanik patlama, fırtına dalgaları, hızlı akarsu erozyonu veya yeni bir yolun tesviyesi gibi insan faaliyetleri olabilir. Yamaçtaki su içeriğinin artması en yaygın kütle kaybı tetikleyicisidir. Su içeriği, hızla eriyen kar veya buz ya da yoğun bir yağmur olayı nedeniyle artabilir. Yoğun yağmur olayları El Niño yıllarında daha sık meydana gelebilir. Ardından, Kuzey Amerika'nın batı kıyısı normalden daha fazla yağış alır ve toprak kaymaları daha yaygın hale gelir. Depremler, akarsuları tıkayan önceki yamaç çökmeleri veya binalar, yollar veya otoparklar gibi yüzey akışını engelleyen insan yapılarından kaynaklanan yüzey suyu koşullarındaki değişiklikler bir yamaca ek su sağlayabilir. Montana, Madison Kanyonu'ndaki 1959 Hebgen Gölü kaya kayması vakasında, yamacın kayma mukavemeti deprem sarsıntıları nedeniyle zayıflamış olabilir. Çoğu heyelan azaltma çalışması, suyu kayma alanlarından uzağa yönlendirir ve tahliye eder. Muşamba ve plastik örtüler genellikle heyelan gövdelerindeki suyu tahliye etmek ve heyelan içine sızmasını önlemek için kullanılır. Heyelanların suyunu tahliye etmek için drenler ve bazı aktif heyelanların su içeriğini izlemek için sığ kuyular kullanılır.
Aşırı dik bir eğim de toprak kaymalarını tetikleyebilir. Eğimler, doğal erozyon süreçleriyle veya insanlar bina inşaatı için peyzajı değiştirdiğinde aşırı dik hale gelebilir. Geliştirme sırasında bir eğimin nasıl aşırı dikleştirilebileceğine bir örnek, eğimin alt kısmının, belki de bir yol inşa etmek veya bir inşaat alanını düzleştirmek için kesildiği ve eğimin üst kısmının aşağıdan kazı malzemesi biriktirilerek değiştirildiği durumlarda ortaya çıkar. Dikkatli bir şekilde yapıldığı takdirde, bu uygulama arazi geliştirmede çok faydalı olabilir, ancak bazı durumlarda bu durum yıkıcı sonuçlara yol açabilir. Örneğin, 2014 yılında Utah'ta meydana gelen North Salt Lake City heyelanında bu durum etkili olmuş olabilir. Eski bir çakıl ocağı, bir yol ve birkaç bina arsası sağlamak için yeniden düzenlenmiştir. Bu faaliyetler yamacı aşırı dikleştirmiş olabilir, bu da yamacın dibindeki bir evi tahrip eden yavaş hareket eden bir heyelanla sonuçlanmıştır. Bir selden kaynaklanan aşırı akarsu erozyonu veya bir fırtına sırasında kıyı erozyonu gibi doğal süreçler de yamaçları aşırı dikleştirebilir. Örneğin, nehir kıyısının doğal olarak altının oyulmasının, 1925 yılında Wyoming'de meydana gelen ünlü Gros Ventre kaya kaymasının tetikleyicisi olduğu öne sürülmüştür.
Şev takviyesi toprak kaymalarını önlemeye ve azaltmaya yardımcı olabilir. Kaya düşmesine eğilimli alanlar için bazen uzun çelik cıvatalar kullanmak ekonomik olabilir. Bir kaya yüzeyine birkaç metre delinen cıvatalar, tehlike oluşturabilecek gevşek malzeme parçalarını sabitleyebilir. Güçlendirilmiş bir püskürtme beton formu olan Shockcrete, doğru uygulandığında bir yamaç yüzeyini güçlendirebilir. Kaymanın ayak ucuna ağırlık ekleyerek ve kaymanın başından ağırlığı kaldırarak bir kaymayı desteklemek, bir heyelanı stabilize edebilir. Yamaç stabilizasyonuna yardımcı olmak için basamaklı bir topografya oluşturan teraslama uygulanabilir, ancak etkili olması için uygun ölçekte uygulanması gerekir.
Heyelan tehlikesini azaltmada farklı bir yaklaşım da akan malzemeyi korumak, yakalamak ve yönlendirmektir. Bazen bir heyelan tehlikesiyle başa çıkmanın en ekonomik yolu, düşen malzemeyi yönlendirmek ve yavaşlatmaktır. Yayaları ve araçları korumak için kaya düşmesinin yaygın olduğu alanlarda özel gerilebilir çitler uygulanabilir. Akıntı kanalları, yönlendirme yapıları ve kontrol barajları, moloz akışlarını yavaşlatmak ve yapıların etrafından yönlendirmek için kullanılabilir. Bazı otoyollarda heyelanları otoyol üzerinden yönlendiren özel tüneller bulunmaktadır. Tüm bu durumlarda, korumanın heyelandan daha büyük bir ölçekte tasarlanması gerekir, aksi takdirde mal ve can kaybı felaketle sonuçlanabilir.
Yorumlar
Yorum Gönder