Algılama ve Algılanma
| Bir Tehdidi Doğru Algılamak Üzere Eğitilmiş Kişilerin Yanlış Algılaması |
| 6 Eylül 2007 tarihinde Avustralya’nın Sidney kentinde Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) liderler zirvesi düzenleniyordu. Aralarında dönemin ABD Başkanı George W. Bush’un da bulunduğu dünya liderleri zirveye katılıyordu. Bölgedeki pek çok yol güvenlik nedeniyle kapatılmıştı ve polis sayısı yüksekti. Avustralyalı televizyon hiciv programı The Chaser’s War on Everything’in sekiz üyesi, eşek şakası olarak iki siyah dört çeker araç, siyah bir sedan, iki motosiklet, korumalar ve şoförlerden oluşan sahte bir konvoy oluşturdu (aşağıdaki videoya bakınız). Grup üyesi Chas Licciardello, Usame bin Ladin kılığına girmiş araçlardan birindeydi. Konvoy Sidney’in merkezi iş alanından geçerek toplantının güvenlik bölgesine girdi. Konvoy polis tarafından iki kontrol noktasından geçirildi, ta ki Chaser grubu şakayı yeterince ileri götürdüğüne karar verip eski Başkan Bush’un kaldığı InterContinental Oteli’nin önünde durana kadar. Licciardello sokağa çıktı ve Bin Ladin karakteriyle APEC Zirvesi’ne davet edilmemekten yakındı. Ancak bu sırada polis gecikmeli olarak grup üyelerinin kimliklerini kontrol etti ve sonunda onları tutukladı. Chaser APEC Konvoy Gösterisi Videoyu izlemek için tıklayın. Chaser şakacıları tarafından 2007 yılında gerçekleştirilen konvoy gösterisi. Grup daha sonra verdiği ifadede, girişiminin bir şakadan başka bir şey olmadığını gizlemek için çok az çaba sarf ettiğini söyledi. Grubun polisi kandırmaya yönelik tek gerçekçi girişimi Kanada bayraklı araçlarıydı. Bunun dışında, grup açıkça sahte kimlik bilgileri kullanmış ve güvenlik kartlarının üzerinde “ŞAKA”, “Güvensizlik” ve “Bunun gerçek bir geçiş kartı olmadığı çok açık” gibi ifadeler yer almıştır. Gerekli olan APEC 2007 Resmi Araç çıkartmalarının üzerinde grubun gösterisinin adı ve şu metin yer alıyordu: “Bu adam ağaçları ve şiiri seviyor ve bazı etobur bitki türleri onu heyecanlandırıyor.” Buna ek olarak, “korumalardan” birkaçı kamera taşıyordu ve motosikletlilerden biri kot pantolon giymişti; her iki ayrıntı da polisi bir şeylerin yanlış gittiği konusunda uyarmış olmalıydı. Chaser şakacıları daha sonra gösterinin asıl nedenini açıkladılar. Bir dünya lideri olan Bin Ladin’in terör konularının tartışıldığı APEC Zirvesi’ne davet edilmemiş olmasıyla ilgili bir açıklama yapmak istediler. İkincil neden, etkinliğin güvenliğini test etmekti. Şovun avukatları, konvoyun APEC toplantısında durdurulacağı varsayımıyla numarayı onayladı. |
evremizde meydana gelen olayları tespit etme ve yorumlama yeteneği, bu uyaranlara uygun şekilde yanıt vermemizi sağlar (Gibson & Pick, 2000). Çoğu durumda sistem başarılıdır, ancak yukarıdaki örnekten de görebileceğiniz gibi mükemmel değildir. Bu bölümde, bu yeteneklerin güçlü yönlerini ve sınırlamalarını tartışacağız. Hem duyum (bir duyu organının uyarılmasından kaynaklanan farkındalık), hem de algı (duyumların düzenlenmesi ve yorumlanması) üzerine odaklanarak. Duyum ve algı, dünyayı gözlerimiz, kulaklarımız, burnumuz, dilimiz ve cildimiz aracılığıyla deneyimlememize ve aynı zamanda yargıda bulunmak ve uygun davranışları seçmek için o anda çevreden öğrendiklerimizi çevre hakkında zaten bildiklerimizle birleştirmemize olanak sağlamak için sorunsuz bir şekilde birlikte çalışır.
Duyum ve algı çalışmaları günlük hayatımız için son derece önemlidir çünkü psikologlar tarafından üretilen bilgiler pek çok insana yardımcı olmak için pek çok şekilde kullanılmaktadır. Psikologlar makine ve elektrik mühendisleriyle, savunma ve askeri müteahhitlik uzmanlarıyla ve klinik, sağlık ve spor psikologlarıyla yakın işbirliği içinde çalışarak bu bilgileri günlük pratiklerine uygulamalarına yardımcı olurlar. Bu araştırma, insanların arabaları kullanma, uçakları uçurma, robotlar oluşturma ve ağrıyı yönetme gibi çeşitli olaylarla başa çıkmalarına daha iyi hazırlanmalarını anlamamıza ve yardımcı olmamıza hizmet etmektedir (Fajen & Warren, 2003).
[NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu - Birincil Ayna Segmenti Mühendislik Tasarım Birimi - CC BY-NC-ND 2.0; Paul L Dineen - P1050494 - CC BY 2.0; Nicolas Raymond - Golden Dawn Bridge-HDR - CC BY 2.0; Vancouver Film Okulu - CC BY 2.0.] Makine mühendisleri, endüstriyel psikologlar, spor psikologları ve video oyunu tasarımcıları, günlük nesneleri ve davranışları yaratmak ve geliştirmek için duyum ve algı hakkındaki bilgileri kullanırlar.Bu bölüme altı duyuya odaklanarak başlayacağız: görme, duyma, koklama, dokunma, tatma ve vücudun pozisyonlarını izleme (propriyosepsiyon). Çevremizdeki çok çeşitli uyarıcıların davranışlarımızı hızlı ve doğru bir şekilde bilgilendirmesi ve yönlendirmesi anlamında duyumun bazen nispeten doğrudan olduğunu, ancak yine de her zaman en azından bir yorumlamanın sonucu olduğunu göreceğiz. Uyarıcıları doğrudan deneyimlemeyiz, daha ziyade bu uyarıcıları duyularımız tarafından yaratıldıkları şekliyle deneyimleriz. Her bir duyu, temel transdüksiyon sürecini (reseptör hücreler tarafından algılanan uyarıcıların daha sonra beyne taşınan elektriksel uyarılara dönüştürülmesi) farklı, ancak birbiriyle ilişkili yollarla gerçekleştirir.
Temel duyum süreçlerini gözden geçirdikten sonra, beynin duyusal deneyimi işlemesinin yalnızca hızlı ve doğru yargılarda bulunmamıza yardımcı olmakla kalmayıp, aynı zamanda Chaser grubunun APEC toplantısında güvenliği ihlal etmesine izin verenler gibi algısal ve yargısal hatalar yapmamıza nasıl yol açabileceğine odaklanarak algı konusuna döneceğiz.
Yorumlar
Yorum Gönder