Zeka ve Dil Özet
Zeka -düşünme, deneyimlerden öğrenme, sorunları çözme ve yeni durumlara uyum sağlama yeteneği- başarılı eğitimsel, mesleki, ekonomik ve sosyal sonuçlarla diğer tüm bireysel farklılık değişkenlerinden daha güçlü bir şekilde ilişkilidir.
Fransız psikolog Alfred Binet ve meslektaşı Henri Simon 1900'lerin başında ilk zeka testini geliştirdi. Charles Spearman, zeka testlerinde ölçülen farklı yetenek ve becerilerin ortak noktası olan yapıya genel zeka faktörü ya da kısaca "g" adını vermiştir.
Ayrıca, dar alanlardaki belirli becerileri ölçen özel zekâlar (s) için de kanıtlar vardır. Robert Sternberg üçlü (üç parçalı) bir zeka teorisi önermiş, Howard Gardner ise sekiz farklı özel zeka olduğunu öne sürmüştür.
İyi zeka testleri hem güvenilirdir hem de yapı geçerliliğine sahiptir. Zeka testleri tüm psikolojik testler arasında en doğru sonuç veren testlerdir. IQ testleri standardize edilmiştir, bu da zihinsel yaşın ve zeka bölümünün (IQ) hesaplanmasını sağlar.
Wechsler Yetişkin Zeka Ölçeği (WAIS) yetişkinler için en yaygın kullanılan zeka testidir. Diğer zeka testleri arasında Scholastic Assessment Test (SAT), American College Test (ACT) ve Graduate Record Examination (GRE) gibi yetenek testleri ve personel seçimi için kullanılan yapılandırılmış testler yer almaktadır.
Daha zeki insanlar, daha az zeki insanların beyinlerine kıyasla daha verimli ve daha hızlı çalışan biraz daha büyük beyinlere sahiptir. Akıl, beyinde belirli bir bölgede bulunmasa da, bazı beyin bölgelerinde daha yaygın olarak bulunur.
Zekanın hem genetik hem de çevresel nedenleri vardır ve IQ'daki değişkenliğin %40 ila %80'i kalıtsaldır. Yoksulluk da dahil olmak üzere sosyal ve ekonomik yoksunluk IQ'yu olumsuz etkileyebilir ve zeka eğitimle geliştirilir.
Duygusal zeka, kişinin duygularını tanımlama, değerlendirme, yönetme ve kontrol etme becerisini ifade eder. Bununla birlikte, duygusal zeka testleri genellikle güvenilmezdir ve duygusal zeka g'nin bir parçası veya bazı özel iş durumlarında uygulanabilen bir beceri olabilir.
Amerikalıların yaklaşık %3'ü 130 IQ'nun (üstün zekalılık eşiği) üzerinde ve yaklaşık aynı yüzde 70 IQ'nun (zeka geriliği eşiği) altında puan almaktadır. Erkekler bu uç noktalarda kadınlardan yaklaşık %20 daha yaygındır.
Kadınlar ve erkekler genel olarak eşit zeka gösterirler, ancak bazı görev türlerinde cinsiyet farklılıkları vardır. Farklı ırksal ve etnik grupların üyelerinin IQ çizgisi boyunca kümelenmelerinde de farklılıklar vardır. Bu farklılıkların nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Bu farklılıklar zaman zaman öjenik gibi kötü niyetli, yanlış yönlendirilmiş ve ayrımcı girişimlerle düzeltilmeye çalışılmıştır.
Dil, hem sözlü ve yazılı kelimeleri anlama hem de konuşurken veya yazarken gerçek zamanlı olarak iletişim kurma becerisini içerir. Dil, sesler (fonemler), anlam (morfemler ve sözdizimi) ve onu anlamamıza yardımcı olan çevresel faktörler (bağlamsal bilgi) açısından kavramsallaştırılabilir.
Dil en iyi 3 ila 7 yaş arasındaki kritik dönemde öğrenilir.
Beynin sol yarım küresinin önünde, motor kortekse yakın bir bölge olan Broca alanı dil üretiminden, işitsel korteksin yanındaki bir beyin bölgesi olan Wernicke alanı ise dili anlamaktan sorumludur.
Çocuklar dili hızlı ve doğal bir şekilde öğrenir; gevezelik, ilk kelimeler, ilk cümleler ve ardından kelime dağarcığında hızlı bir artış aşamalarından geçerek ilerler. Çocuklar genellikle kavramları aşırı genişletirler.
Bazı dil öğrenme teorileri öğrenme prensiplerine dayanmaktadır. Noam Chomsky, insan beyninin, tüm insan dilinin altında yatan ve üretkenliğe izin veren evrensel bir gramer içeren bir dil edinme aygıtı içerdiğini savunur. Chomsky bir fikrin derin yapısı ile yüzey yapısı arasında ayrım yapar.
İki dillilik modern dünyada giderek daha sık rastlanan bir durum haline gelmektedir. İki dilli çocuklar, tek dilli çocuklara göre daha fazla bilişsel işlev ve esneklik gösterebilirler.
İnsan olmayan hayvanlar çok çeşitli iletişim sistemlerine sahiptir. Ancak hayvanlara insan dilini kullanmayı öğretme çabaları sadece sınırlı bir başarıya ulaşmıştır. Birçok hayvan iletişim kurmasına rağmen, hiçbirinin gerçek bir dili yoktur.
Önceki Ders: Başkalarıyla İletişim Kurmak: Dilin Gelişimi ve Kullanımı
Sonraki Ders: Duygular ve Motivasyonlar
Yorumlar
Yorum Gönder