Tedavi ve Önlemenin Değerlendirilmesi: Ne İşe Yarıyor?

Psikologların ve diğer uygulayıcıların, psikolojik bozuklukların olumsuz sonuçlarını azaltma girişimlerinde çeşitli tedaviler kullandıklarını gördük. Ancak bu tedavilerin etkili olup olmadığı ve eğer etkiliyse hangi yaklaşımların hangi kişiler ve hangi bozukluklar için en etkili olduğu gibi önemli soruları henüz ele almış değiliz. Bu sorulara verilecek doğru ampirik cevaplar, uygulayıcıların çabalarını en umut verici olduğu kanıtlanmış tekniklere odaklamalarına yardımcı olacağı ve toplumlara, vatandaşlarının yaşam kalitesini iyileştirmek için kamu parasını nasıl harcayacakları konusunda karar verirken yol göstereceği için önemlidir (Hunsley & Di Giulio, 2002).

Psikologlar, farklı terapilerin etkinliğini belirlemek için sonuç araştırmalarını, yani tıbbi tedavilerin etkinliğini değerlendiren çalışmaları kullanırlar. Aşağıdaki şekil "Sonuç Araştırması"nda görebileceğiniz gibi, bu çalışmalarda bağımsız değişken tedavinin türüdür; örneğin, psikolojik mi yoksa biyolojik mi olduğu ya da ne kadar sürdüğü gibi. Çoğu durumda, danışanın özellikleri (örneğin, cinsiyeti, yaşı, hastalık şiddeti ve önceki psikolojik geçmişleri) de kontrol değişkenleri olarak toplanır. Bağımlı ölçüt, müşteri tarafından alınan faydanın bir değerlendirmesidir. Bazı durumlarda danışana sadece kendini daha iyi hissedip hissetmediğini sorabiliriz, diğer durumlarda ise doğrudan davranışı ölçebiliriz: Danışan artık uçağa binebiliyor ve uçağa binebiliyor mu? Danışan çocuk ıslahevinden uzak kaldı mı?

Şekil; Sonuç Araştırması

Bir sonuç çalışmasının tasarımı, bağımsız değişkenleri içeren ve müdahale türünü ve bireyin özelliklerini içeren bağımlı bir yarar ölçümünü içerir

Her durumda, terapinin değerlendirmesini yapan bilim insanlarının, tedavinin kendisi yerine diğer etkilerin önemli olma potansiyelini göz önünde bulundurmaları gerekmektedir. Bazı etkili gibi görünen tedavilerin aslında etkili olmayabileceği, bazı tedavilerin en azından işe yaramayan programlara veya ilaçlara para ve zaman harcadığı anlamında zararlı olabileceğini unutmamaları gerekmektedir.

Sonuç araştırmalarının geçerliliğine yönelik bir tehdit de doğal iyileşmedir; insanların tedavi olmadan da zaman içinde daha iyi olma olasılığı. Terapiye başlayan veya bir kendi kendine yardım grubuna katılan kişiler bunu kendilerini kötü hissettikleri veya sağlıksız davranışlarda bulundukları için yaparlar. Belirli bir süre programda kaldıktan sonra, insanlar sıklıkla daha iyiye gittiklerini hissederler. Ancak programa katılmamış olsalar bile iyileşmiş olmaları ve programın aslında bir fark yaratmıyor olması mümkündür. Tedavinin etkili olduğunu göstermek için, tedaviye katılan kişilerin tedavi görmeyen başka bir grup insanla karşılaştırılması gerekir.

Bir başka olasılık da terapinin işe yaradığı, ancak hangi tür terapi olduğunun gerçekten önemli olmadığıdır. Spesifik olmayan tedavi etkileri, terapi seanslarında gerçekte ne olduğu önemli olmasa da, hasta sadece terapiye gelerek zaman içinde daha iyi hale geldiğinde ortaya çıkar. Buradaki fikir, terapinin hiçbir şey yapmamaktan daha iyi olduğu anlamında işe yaradığı, ancak tüm terapilerin başarabildikleri şey bakımından hemen hemen eşit olduğudur. Son olarak, plasebo etkileri, bir tedavinin gerçek etkilerinden ziyade kişinin daha iyi olacağı beklentisinin bir sonucu olarak ortaya çıkan iyileşmelerdir.

Psikolojik Terapinin Etkinliği

Psikoterapinin etkinliğini test etmek için binlerce çalışma yapılmış ve genel olarak işe yaradığına dair kanıtlar bulunmuştur. Bazı sonuç çalışmaları, tedavi gören bir grubu, tedavi görmeyen başka bir grupla (kontrol) karşılaştırır. Örneğin, Ruwaard, Broeksteeg, Schrieken, Emmelkamp ve Lange (2010), bir web sitesi üzerinden bir terapistle etkileşime giren hastaların, bekleme listesinde olan ancak terapi almayan benzer bir hasta grubuna göre panik bozukluğu semptomlarında daha fazla azalma gösterdiğini bulmuştur. Bu gibi çalışmalar doğal iyileşme olasılığını kontrol etse de (tedavi grubu kontrol grubundan daha fazla iyileşmiştir, eğer her iki grup da zaman içinde doğal olarak iyileşiyor olsaydı bu gerçekleşmezdi), spesifik olmayan tedavi etkilerini veya plasebo etkilerini kontrol etmemektedir. Tedavi grubundaki kişiler sadece terapide bulundukları için iyileşmiş olabilirler (spesifik olmayan etkiler) veya tedavinin kendilerine yardımcı olmasını bekledikleri için iyileşmiş olabilirler (plasebo etkileri).

Bir alternatif de "gerçek" terapi alan bir grup ile sadece plasebo alan bir grubu karşılaştırmaktır. Örneğin, Keller ve arkadaşları (2001) kaygı bozukluğu yaşayan ergenlere 8 hafta boyunca kaygıyı azaltacağını düşündükleri hapları içirmişlerdir. Bununla birlikte, hastaların yarısı rastgele bir şekilde Paxil adlı antianksiyete ilacını almak üzere atanırken, diğer yarısına herhangi bir tıbbi özelliği olmayan bir plasebo ilaç verilmiştir. Araştırmacılar sadece plasebo etkilerinin ortaya çıkma olasılığını ortadan kaldırmışlardır çünkü her iki grubun da 8 hafta boyunca iyileştiğini, ancak Paxil alan grubun plasebo grubundan önemli ölçüde daha fazla iyileştiğini tespit etmişlerdir.

Hiçbir tedavi almayan bir kontrol grubu veya sadece plasebo alan bir grup kullanan çalışmalar bilgilendiricidir, ancak aynı zamanda etik soruları da gündeme getirmektedir. Araştırmacılar tedavilerinin işe yarayacağına inanıyorlarsa, neden yardıma ihtiyacı olan bazı katılımcıları kontrol grubuna koyarak iyileşme olasılığından mahrum bıraksınlar?

Bir başka sonuç çalışması türü de farklı yaklaşımları birbirleriyle karşılaştırmaktadır. Örneğin, Herbert ve arkadaşları (2005) sosyal beceri eğitiminin sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisinde tek başına bilişsel-davranışçı terapi (BDT) ile alınan sonuçları artırıp artıramayacağını test etmiştir. Aşağıdaki şekilde görebileceğiniz gibi, her iki gruptaki kişilerin de iyileştiğini, ancak sosyal beceri eğitimi ile birlikte BDT'nin tek başına BDT'den önemli ölçüde daha fazla kazanım gösterdiğini bulmuşlardır.

Herbert ve diğerleri (2005) tek başına BDT ile sosyal beceri eğitiminin etkinliğini karşılaştırmıştır. Her iki grup da iyileşme göstermiştir, ancak her iki terapiyi de alan grup, tek başına BDT alan gruba göre önemli ölçüde daha fazla kazanım elde etmiştir. [Adapted from Herbert, J. D., Gaudiano, B. A., Rheingold, A. A., Myers, V. H., Dalrymple, K., & Nolan, E. M. (2005). Social skills training augments the effectiveness of cognitive behavioral group therapy for social anxiety disorder. Behavior Therapy, 36(2), 125–138.]

Diğer çalışmalarda (Crits-Christoph, 1992; Crits-Christoph ve diğerleri, 2004) anksiyete bozukluğunun tedavisinde kısa süreli psikanaliz seansları ile uzun süreli psikanaliz, depresyon tedavisinde hümanistik terapi ile psikodinamik terapi ve anksiyete tedavisinde bilişsel terapi ile ilaç tedavisi karşılaştırılmıştır (Dalgleish, 2004; Hollon, Thase ve Markowitz, 2002). Bu çalışmalar, tüm hastaların tedavi almasına izin verirken, bir tedavi türünün spesifik etkilerini diğeriyle karşılaştırdıkları için avantajlıdır.

Araştırma Odağı: Klinik Sonuçların Meta-Analizi

Psikoterapinin etkinliğini test eden binlerce çalışma olduğundan ve çalışmalardaki bağımsız ve bağımlı değişkenler büyük ölçüde farklılık gösterdiğinden, sonuçlar genellikle bir meta-analiz kullanılarak birleştirilir. Meta-analiz, mevcut çalışmaların sonuçlarını bütünleştirmek ve bu çalışmalar hakkında sonuçlar çıkarmak için kullanan istatistiksel bir tekniktir. Psikoterapinin etkisini analiz eden önemli bir meta-analizde Smith, Glass ve Miller (1980), farklı terapi türlerini karşılaştıran veya terapinin etkinliğini bir kontrol grubuyla karşılaştıran çalışmaları özetlemiştir. Çalışmaları bulmak için araştırmacılar sistematik olarak bilgisayar veri tabanlarını ve önceki araştırma raporlarının referans bölümlerini tarayarak dahil edilme kriterlerini karşılayan her çalışmayı bulmuşlardır. 475’in üzerinde çalışma tespit edilmiş ve bu çalışmalarda 10.000’in üzerinde araştırma katılımcısı kullanılmıştır.

Bu çalışmaların her birinin sonuçları sistematik olarak kodlanmış ve her çalışma için etki büyüklüğü olarak bilinen bir tedavi etkinliği ölçüsü oluşturulmuştur. Smith ve meslektaşları, terapinin etkisi için ortalama etki büyüklüğünün 0,85 olduğunu bulmuşlardır; bu da psikoterapinin iyileşme üzerinde nispeten büyük bir olumlu etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Bunun anlamı, genel olarak, davranışsal sorunlar için psikoterapi almanın, terapi almamaya kıyasla birey için önemli ölçüde daha iyi olduğudur (Aşağıdaki şekil “Tedavi Alan ve Almayanların Normal Eğrileri”). Her ne kadar ölçmemiş olsalar da, psikoterapinin büyük olasılıkla büyük toplumsal faydaları da vardır; terapinin maliyeti, terapiyi alanların artan üretkenliği ile muhtemelen fazlasıyla telafi edilmektedir.

Diğer meta-analizler de bilişsel terapi, BDT (Butler, Chapman, Forman ve Beck, 2006; Deacon ve Abramowitz, 2004), çift ve aile terapisi (Shadish ve Baldwin, 2002) ve psikanaliz (Shedler, 2010) dahil olmak üzere belirli terapilerin etkinliği için önemli destek bulmuştur. Bu ve diğer meta-analizlere dayanarak, ampirik olarak desteklenen terapilerin, yani etkili olduğu bilinen terapilerin bir listesi geliştirilmiştir (Chambless & Hollon, 1998; Hollon, Stewart, & Strunk (2006). Bu terapiler arasında depresyon için bilişsel terapi ve davranış terapisi; anksiyete için bilişsel terapi, maruz bırakma terapisi ve stres aşılama eğitimi; bulimia için BDT ve yatak ıslatma için davranış modifikasyonu yer almaktadır.

Şekil; Tedavi Gören ve Görmeyenlerin Normal Eğrileri

Psikoterapi sonuçlarının meta-analizleri, ortalama olarak, tedavi alan kişilerin dağılımının tedavi almayanlara göre daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.

Smith, Glass ve Miller (1980) herhangi bir terapi türünün diğerlerinden daha etkili olduğuna dair çok fazla kanıt bulamamıştır ve daha yeni meta-analizler de çok fazla farklılık bulma eğiliminde değildir (Cuijpers, van Straten, Andersson ve van Oppen, 2008). Bunun anlamı, terapinin etkisinin büyük bir kısmının spesifik olmadığı, yani herhangi bir terapiye gelmenin gelmemeye kıyasla daha faydalı olduğudur. Bu kısmen doğrudur çünkü farklı terapilerin uygulanma biçimleri arasında, aralarındaki teorik farklılıkların gösterdiğinden daha az ayrım vardır. Psikodinamik yaklaşımları uygulayan iyi bir terapistin terapide yaptığı şey genellikle hümanist veya bilişsel-davranışçı bir terapistin yaptığından çok farklı değildir ve bu nedenle hiçbir yaklaşımın diğerinden daha iyi olma ihtimali yoktur.

Tüm iyi terapilerin ortak noktası, insanlara umut vermeleri; kendileri ve başkalarıyla olan ilişkileri hakkında daha dikkatli düşünmelerine yardımcı olmaları ve terapistle olumlu, empatik ve güvene dayalı bir ilişki -terapötik ittifak- sağlamalarıdır (Ahn & Wampold, 2001). Bu nedenle birçok kendi kendine yardım grubunun da etkili olması muhtemeldir ve belki de bu nedenle psikiyatrik bir hizmet köpeğine sahip olmak da kendimizi daha iyi hissetmemizi sağlayabilir.

Biyomedikal Tedavilerin Etkinliği

Daha az sayıda çalışma yapıldığı için sayıları daha az olsa da, meta-analizler de psikolojik bozukluklar için ilaç tedavilerinin etkinliğini desteklemektedir. Örneğin, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) semptomlarını azaltmak için psikostimülan kullanımının başarılı olduğu iyi bilinmektedir ve birçok çalışma şizofreninin pozitif ve negatif semptomlarının antipsikotik ilaçların kullanımıyla önemli ölçüde azaldığını ortaya koymaktadır (Lieberman ve ark., 2005).

Duygudurum bozuklukları için antidepresan veya anksiyete bozuklukları için antianksiyete ilaçları alan kişiler neredeyse her zaman daha iyi hissettiklerini bildirirler, ancak ilaçlar fobik bozukluk ve obsesif-kompulsif bozukluk için daha az faydalıdır. Bu iyileşmelerin bazıları neredeyse kesinlikle plasebo etkilerinin sonucudur (Cardeña & Kirsch, 2000), ancak ilaçlar en azından kısa vadede işe yaramaktadır. ABD Gıda ve İlaç İdaresi veri tabanlarının analizinde Prozac için 0,26, Zoloft için 0,26, Celexa için 0,24, Lexapro için 0,31 ve Cymbalta için 0,30 etki büyüklüğü bulunmuştur. 1987-2004 yılları arasında FDA tarafından onaylanan antidepresan ilaçlar için genel ortalama etki büyüklüğü 0,31'dir (Deshauer ve ark., 2008; Turner, Matthews, Linardatos, Tell ve Rosenthal, 2008).

İlaç tedavileriyle ilgili bir sorun, geçici bir rahatlama sağlamalarına rağmen, bozukluğun altında yatan nedeni tedavi etmemeleridir. Hasta ilacı almayı bıraktığında, semptomlar genellikle tüm gücüyle geri döner. Ayrıca birçok ilacın olumsuz yan etkileri ve bazılarının da bağımlılık ve kötüye kullanım potansiyeli vardır. Farklı insanlar farklı tepkiler verir ve tüm ilaçlar uyarı etiketleri taşır. Sonuç olarak, bu ilaçlar sıklıkla reçete edilmesine rağmen, doktorlar mümkün olan en kısa süreler için mümkün olan en düşük dozları reçete etmeye çalışmaktadır.

Yaşlı hastalar, akıl hastalıkları için ilaç aldıklarında özel zorluklarla karşılaşırlar. Yaşlı insanlar ilaçlara karşı daha hassastır ve ilaç etkileşimleri daha olasıdır çünkü yaşlı hastalar her gün çeşitli farklı ilaçlar alma eğilimindedir. Haplarını almayı unutmaları, çok fazla veya çok az almaları ya da zayıf görme veya hatalı hafıza nedeniyle karıştırmaları daha olasıdır.

Tüm ilaç türleri gibi, akıl hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçlar da doğmamış bir bebek için risk taşıyabilir. Sakinleştiriciler hamile olan veya hamile kalmayı bekleyen kadınlar tarafından alınmamalıdır, çünkü özellikle ilk üç aylık dönemde alınırlarsa doğum kusurlarına veya diğer bebek sorunlarına neden olabilirler. Bazı seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) de antipsikotikler gibi fetüs için riskleri artırabilir (Louik, Lin, Werler, Hernandez ve Mitchell, 2007; U.S. Food and Drug Administration, 2004) (Diav-Citrin ve ark., 2005).

İlaç tedavisine ilişkin kararlar dikkatle tartılmalı ve her bir kişinin ihtiyaçlarına ve koşullarına dayanmalıdır. İlaçlar mevcut bilimsel araştırmalara dayanarak seçilmeli ve mümkün olan en düşük dozda reçete edilmelidir. Tüm insanlar ilaç kullandıkları süre boyunca yakından izlenmelidir.

Sosyal-Toplumsal Yaklaşımların Etkinliği

Ruh sağlığına yönelik toplum eylemi yaklaşımlarının etkinliğini ölçmek zordur çünkü bu yaklaşımlar toplum ortamlarında gerçekleşir ve çok çeşitli insanları etkiler ve geçerli sonuç ölçütleri bulmak ve değerlendirmek zordur. Bununla birlikte, araştırmalar çeşitli toplum müdahalelerinin çeşitli psikolojik bozuklukların önlenmesinde etkili olabileceğini ortaya koymuştur (Price, Cowen, Lorion ve Ramos-McKay,1988).

Veriler, düşük gelirli kadınlar ve çocukları için ek gıdalar, sağlık hizmetleri yönlendirmesi ve beslenme eğitimi için eyaletlere federal hibeler sağlayan Kadınlar, Bebekler ve Çocuklar için Özel Ek Program (WIC) gibi federal olarak finanse edilen önleme programlarının başarılı olduğunu göstermektedir. WIC anneleri, diğer düşük gelirli annelere kıyasla daha yüksek doğum ağırlıklı bebeklere ve daha düşük bebek ölüm oranlarına sahiptir (Ripple & Zigler, 2003). Ve çocuklar arasındaki ortalama kan kurşun seviyeleri, 1970'lerin sonlarından bu yana, konutlardan kurşun boyayı çıkarmak için tasarlanan federal mevzuatın bir sonucu olarak yaklaşık %80 düşmüştür (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, 2000).

Alkol, tütün ve uyuşturucu bağımlılığını, şiddet ve suçluluğu ve akıl hastalıklarını azaltmak için tasarlanan birçok toplum temelli programdan bazıları başarılı olsa da, bu programların en iyilerinin bile getirdiği değişiklikler ortalama olarak mütevazıdır (Wandersman & Florin, 2003; Wilson, Gottfredson, & Najaka, 2001). Bu, programların faydalı olmadığı anlamına gelmemektedir. Önemli olan, toplum üyelerinin hangi programların hangi yönlerinin en etkili olduğunu belirlemeye yardımcı olmak ve çabaları en verimli yaklaşımlar üzerinde yoğunlaştırmak için araştırmacılarla birlikte çalışmaya devam etmeleridir (Weissberg, Kumpfer ve Seligman, 2003). Gençlere yönelik en faydalı önleyici müdahaleler, onların sosyal ve duygusal yeterliliklerini ve sağlıklarını geliştirmeye yönelik koordineli ve sistematik çabaları içermektedir. Birçok psikolog, bozukluğu önlemede bir model olarak toplumsal önlemeyi destekleyen politikaları teşvik etmek için çalışmaya devam etmektedir.

Önemli Çıkarımlar

-Sonuç araştırması, bir tedavinin etkilerini doğal iyileşmeden, spesifik olmayan tedavi etkilerinden ve plasebo etkilerinden ayırmak için tasarlanmıştır.

-Meta-analiz, çalışmaları bütünleştirmek ve sonuçlar çıkarmak için kullanılır.

-Araştırmalar, psikolojik terapi almanın bozukluğu azaltmada almamaya göre daha iyi olduğunu göstermektedir, ancak sonuçların çoğu spesifik olmayan etkilerden kaynaklanmaktadır. Tüm iyi terapiler insanlara umut verir ve kendileri ve başkalarıyla ilişkileri hakkında daha dikkatli düşünmelerine yardımcı olur.

-Biyomedikal tedaviler en azından kısa vadede etkilidir, ancak genel olarak psikoterapiden daha az etkilidirler.

-İlaç tedavileriyle ilgili bir sorun, geçici rahatlama sağlamalarına rağmen, bozukluğun altında yatan nedeni tedavi etmemeleridir.

-Federal olarak finanse edilen toplum ruh sağlığı hizmet programları etkilidir, ancak önleyici etkileri çoğu durumda küçük olabilir.

Alıştırmalar ve Eleştirel Düşünme

1. “Psikiyatrik hizmet köpeklerinin” kullanımına odaklanan bölüm açılışını tekrar gözden geçirin. Hangi faktörler sizi böyle bir “terapinin” etkili olacağına ya da olmayacağına inandırabilir? Terapinin etkinliğini deneysel olarak nasıl test etmeyi önerirsiniz?

2. Terapilerin etkinliği hakkındaki bilgilerinizi göz önünde bulundurarak, şiddetli depresyon için tedavi arayan bir kişiye tavsiyelerde bulunuyor olsaydınız hangi yaklaşımları benimserdiniz?

Ahn, H.-N., & Wampold, B. E. (2001). Where oh where are the specific ingredients? A meta-analysis of component studies in counseling and psychotherapy. Journal of Counseling Psychology, 48(3), 251–257.
Butler A. C., Chapman, J. E., Forman, E. M., Beck, A. T. (2006). The empirical status of cognitive-behavioral therapy: A review of meta-analyses. Clinical Psychology Review, 26(1), 17–31. doi:10.1016/j.cpr.2005.07.003.
Cardeña, E., & Kirsch, I. (2000). True or false: The placebo effect as seen in drug studies is definitive proof that the mind can bring about clinically relevant changes in the body: What is so special about the placebo effect? Advances in Mind-Body Medicine, 16(1), 16–18.
Chambless, D. L., & Hollon, S. D. (1998). Defining empirically supported therapies. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66(1), 7–18.
Crits-Christoph, P. (1992). The efficacy of brief dynamic psychotherapy: A meta-analysis. American Journal of Psychiatry, 149, 151–158.
Crits-Christoph, P., Gibbons, M. B., Losardo, D., Narducci, J., Schamberger, M., & Gallop, R. (2004). Who benefits from brief psychodynamic therapy for generalized anxiety disorder? Canadian Journal of Psychoanalysis, 12, 301–324.
Cuijpers, P., van Straten, A., Andersson, G., & van Oppen, P. (2008). Psychotherapy for depression in adults: A meta-analysis of comparative outcome studies. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 76(6), 909–922.
Dalgleish, T. (2004). Cognitive approaches to posttraumatic stress disorder: The evolution of multirepresentational theorizing. Psychological Bulletin, 130, 228–260.
Deacon, B. J., & Abramowitz, J. S. (2004). Cognitive and behavioral treatments for anxiety disorders: A review of meta-analytic findings. Journal of Clinical Psychology, 60(4), 429–441.
Deshauer, D., Moher, D., Fergusson, D., Moher, E., Sampson, M., & Grimshaw, J. (2008). Selective serotonin reuptake inhibitors for unipolar depression: A systematic review of classic long-term randomized controlled trials. Canadian Medical Association Journal, 178(10), 1293–301. doi:10.1503/cmaj.071068.
Diav-Citrin, O., Shechtman, S., Ornoy, S., Arnon, J., Schaefer, C., Garbis, H.,…Ornoy, A. (2005). Safety of haloperidol and penfluridol in pregnancy: A multicenter, prospective, controlled study. Journal of Clinical Psychiatry, 66, 317–322.
Herbert, J. D., Gaudiano, B. A., Rheingold, A. A., Myers, V. H., Dalrymple, K., & Nolan, E. M. (2005). Social skills training augments the effectiveness of cognitive behavioral group therapy for social anxiety disorder. Behavior Therapy, 36(2), 125–138.
Hollon, S., Stewart, M., & Strunk, D. (2006). Enduring effects for cognitive therapy in the treatment of depression and anxiety. Annual Review of Psychology, 57, 285–316.
Hollon, S. D., Thase, M. E., & Markowitz, J. C. (2002). Treatment and prevention of depression. Psychological Science in the Public Interest, 3, 39–77.
Hunsley, J., & Di Giulio, G. (2002). Dodo bird, phoenix, or urban legend? The question of psychotherapy equivalence. The Scientific Review of Mental Health Practice: Objective Investigations of Controversial and Unorthodox Claims in Clinical Psychology, Psychiatry, and Social Work, 1(1), 11–22.
Keller, M. B., Ryan, N. D., Strober, M., Klein, R. G., Kutcher, S. P., Birmaher, B.,…McCafferty, J. P. (2001). Efficacy of paroxetine in the treatment of adolescent major depression: A randomized, controlled trial. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 40(7), 762–772.
Lieberman, J., Stroup, T., McEvoy, J., Swartz, M., Rosenheck, R., Perkins, D.,…Lebowitz, B. D. (2005). Effectiveness of antipsychotic drugs in patients with chronic schizophrenia. New England Journal of Medicine, 353(12), 1209.
Louik, C., Lin, A. E., Werler M. M., Hernandez, S., & Mitchell, A. A. (2007). First-trimester use of selective serotonin-reuptake inhibitors and the risk of birth defects. New England Journal of Medicine, 356, 2675–2683.
Price, R. H., Cowen, E. L., Lorion, R. P., & Ramos-McKay, J. (Eds.). (1988). Fourteen ounces of prevention: A casebook for practitioners. Washington, DC: American Psychological Association.
Ripple, C. H., & Zigler, E. (2003). Research, policy, and the federal role in prevention initiatives for children. American Psychologist, 58(6–7), 482–490.
Ruwaard, J., Broeksteeg, J., Schrieken, B., Emmelkamp, P., & Lange, A. (2010). Web-based therapist-assisted cognitive behavioral treatment of panic symptoms: A randomized controlled trial with a three-year follow-up. Journal of Anxiety Disorders, 24(4), 387–396.
Shadish, W. R., & Baldwin, S. A. (2002). Meta-analysis of MFT interventions. In D. H. Sprenkle (Ed.), Effectiveness research in marriage and family therapy (pp. 339–370). Alexandria, VA: American Association for Marriage and Family Therapy.
Shedler, J. (2010). The efficacy of psychodynamic psychotherapy. American Psychologist, 65(2), 98–109.
Smith, M. L., Glass, G. V., & Miller, R. L. (1980). The benefits of psychotherapy. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
Turner, E. H., Matthews, A. M., Linardatos, E., Tell, R. A., & Rosenthal, R. (2008). Selective publication of antidepressant trials and its influence on apparent efficacy. New England Journal of Medicine, 358(3), 252–60.
Wandersman, A., & Florin, P. (2003). Community interventions and effective prevention. American Psychologist, 58(6–7), 441–448.
Weissberg, R. P., Kumpfer, K. L., & Seligman, M. E. P. (2003). Prevention that works for children and youth: An introduction. American Psychologist, 58(6–7), 425–432.
Wilson, D. B., Gottfredson, D. C., & Najaka, S. S. (2001). School-based prevention of problem behaviors: A meta-analysis. Journal of Quantitative Criminology, 17(3), 247–272.

Önceki Ders: Sosyal Durumu Değiştirerek Bozukluğu Azaltmak

Sonraki Ders: Psikolojik Bozuklukların Tedavisi Özet

Bu Blogda Ara

Üniversite Dersleri