Beyinler, Bedenler ve Davranış Özet
Tüm insan davranışları, düşünceleri ve duyguları beynimizin, sinirlerimizin, kaslarımızın ve salgı bezlerimizin eylemleri tarafından üretilir.
Vücut, merkezi sinir sistemi (MSS) ve çevresel sinir sisteminden (PNS) oluşan sinir sistemi ve hormonları oluşturan ve kontrol eden bezlerden oluşan endokrin sistem tarafından kontrol edilir.
Nöronlar sinir sistemindeki hücrelerdir. Nöronlar, hücrenin çekirdeğini içeren bir soma; diğer hücrelerden bilgi toplayan ve bilgiyi somaya gönderen bir dendrit; ve bilgiyi hücre gövdesinden diğer nöronlara ve kaslara ve bezlere ileten akson olarak bilinen uzun parçalı bir liften oluşur.
Sinir sistemi elektrokimyasal bir süreç kullanarak çalışır. Bir elektrik yükü nöronun kendisinden geçer ve nöronlar arasında bilgi iletmek için kimyasallar kullanılır. Nöron içinde elektrik yükü bir aksiyon potansiyeli şeklinde ortaya çıkar. Aksiyon potansiyeli ya hep ya hiç şeklinde çalışır.
Nöronlar sinaps olarak bilinen bağlantı bölgeleri ile ayrılırlar. Nörotransmitterler, bir nöronun terminal düğmesi ile diğer nöronların dendritleri arasındaki sinaptik boşluk boyunca hareket eder ve burada komşu nöronlardaki dendritlere bağlanırlar. Vücutta üretilen 100'den fazla kimyasal madde nörotransmitter olarak tanımlanmıştır ve bu maddeler duygu, biliş ve davranış üzerinde geniş ve derin bir etkiye sahiptir.
Aldığımız ilaçlar nörotransmitterlerin faaliyetlerini taklit edebilir (agonistler) ya da bloke edebilir (antagonistler).
Tüm hayvanların beyinleri katmanlıdır ve genellikle genel form olarak oldukça benzerdir.
Beyin sapı beynin en eski ve en iç bölgesidir. Nefes alma, dikkat ve motor tepkiler de dahil olmak üzere yaşamın en temel işlevlerini kontrol eder. Beyin sapı medulla, pons ve retiküler formasyonu içerir.
Beyin sapının üzerinde, talamus, beyincik ve limbik sistem de dahil olmak üzere davranış ve duyguların işlenmesinde rol oynayan yaşlı beynin diğer bölümleri bulunur. Limbik sistem amigdala, hipotalamus ve hipokampusu içerir.
Serebral korteks yaklaşık 20 milyar sinir hücresi ve 300 trilyon sinaptik bağlantı içerir ve nöronları çevreleyen ve onlara bağlanan milyarlarca glial hücre tarafından desteklenir. Serebral korteks iki yarım küreye ve her yarım küre de her biri fissür olarak bilinen kıvrımlarla ayrılmış dört loba bölünmüştür.
Frontal lob öncelikle düşünme, planlama, hafıza ve yargılamadan sorumludur. Parietal lob dokunma ile ilgili bilgilerin işlenmesinden sorumludur. Oksipital lob görsel bilgiyi işler ve temporal lob işitme ve dilden sorumludur. Korteks ayrıca motor korteks, somatosensoriyel korteks, görsel korteks, işitsel korteks ve çağrışım alanlarını içerir.
Beyin, nörogenez olarak bilinen bir süreçle yeni nöronlar ve sinirsel iletişim için yeni yollar geliştirebilir (nöroplastisite).
Psikologlar beyni kadavra ve lezyon yaklaşımlarının yanı sıra elektroensefalografi (EEG), fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) ve transkraniyal manyetik stimülasyon (TMS) gibi nörogörüntüleme tekniklerini kullanarak incelerler.
Duyusal (afferent) nöronlar duyusal reseptörlerden bilgi taşırken, motor (efferent) nöronlar kaslara ve bezlere bilgi iletir. Nöronlar arasında en yaygın olan internöronlar, öncelikle MSS içinde bulunur ve nöronlar arasında iletişimden sorumludur.
Periferik sinir sistemi, biri iç tepkileri kontrol eden (otonom sinir sistemi, ANS) ve diğeri dış tepkileri kontrol eden (somatik sinir sistemi) olmak üzere iki alt sisteme ayrılır. ANS'nin sempatik bölümü, endokrin sistemdeki organları ve bezleri harekete geçirerek vücudun davranışa hazırlanmasında rol oynar. ANS'nin parasempatik bölümü, kalbi ve solunumu yavaşlatarak ve vücudun sempatik sistemin neden olduğu faaliyetlerden kurtulmasına izin vererek vücudu sakinleştirme eğilimindedir.
Endokrin sistemdeki bezler arasında hipofiz bezi, pankreas, böbrek üstü bezleri ve erkek ve kadın cinsiyet bezleri bulunur. Erkek cinsiyet hormonu testosteron ve kadın cinsiyet hormonları östrojen ve progesteron davranışta önemli roller oynar ve cinsiyet farklılıklarına katkıda bulunur.
Önceki Ders: Hepsini Bir Araya Getirmek: Sinir Sistemi ve Endokrin Sistem
Sonraki Ders: Algılama ve Algılanma
Yorumlar
Yorum Gönder