İnsan Vücudunun Yapısal Organizasyonu
İnsan vücudunun farklı yapı ve işlevlerini incelemeye başlamadan önce, temel mimarisini göz önünde bulundurmak faydalı olacaktır; yani, en küçük parçalarının daha büyük yapılarda nasıl bir araya getirildiği. Vücudun yapılarını, karmaşıklığı artan temel organizasyon seviyeleri açısından ele almak uygundur: atom altı parçacıklar, atomlar, moleküller, organeller, hücreler, dokular, organlar, organ sistemleri, organizmalar ve biyosfer (aşağıdaki şekil).
Organizasyon Düzeyleri
Kimyasal organizasyon düzeyini incelemek için bilim insanları maddenin en basit yapı taşlarını ele alırlar: atom altı parçacıklar, atomlar ve moleküller. Evrendeki tüm maddeler, element adı verilen bir veya daha fazla eşsiz saf maddeden oluşur; bunların bilinen örnekleri hidrojen, oksijen, karbon, nitrojen, kalsiyum ve demirdir. Bu saf maddelerden (elementlerden) herhangi birinin en küçük birimi bir atomdur. Atomlar proton, elektron ve nötron gibi atom altı parçacıklardan oluşur. İki veya daha fazla atom birleşerek canlılarda bulunan su molekülleri, proteinler ve şekerler gibi bir molekül oluşturur. Moleküller, tüm vücut yapılarının kimyasal yapı taşlarıdır.
Hücre, canlı bir organizmanın bağımsız olarak işleyen en küçük birimidir. Son derece küçük, bağımsız yaşayan organizmalar olan bakteriler bile hücresel bir yapıya sahiptir. Her bakteri tek bir hücredir. İnsan anatomisinin tüm canlı yapıları hücre içerir ve insan fizyolojisinin neredeyse tüm işlevleri hücrelerde gerçekleştirilir veya hücreler tarafından başlatılır.
Bir insan hücresi tipik olarak, organel adı verilen çeşitli küçük işlevsel birimlerle birlikte su bazlı bir hücresel sıvı olan sitoplazmayı çevreleyen esnek zarlardan oluşur. Tüm organizmalarda olduğu gibi insanlarda da hücreler hayatın tüm işlevlerini yerine getirir. Bir doku, belirli bir işlevi yerine getirmek için birlikte çalışan birçok benzer hücreden (bazen birkaç ilgili türden oluşsa da) oluşan bir gruptur. Organ, vücudun iki veya daha fazla doku türünden oluşan anatomik olarak farklı bir yapısıdır. Her organ bir veya daha fazla özel fizyolojik işlevi yerine getirir. Bir organ sistemi, ana işlevleri yerine getirmek veya vücudun fizyolojik ihtiyaçlarını karşılamak için birlikte çalışan bir grup organdır.
Bu ders dizisi insan vücudundaki on bir farklı organ sistemini kapsamaktadır (aşağıdaki şekil). Organları organ sistemlerine atamak kesin olmayabilir çünkü bir sisteme "ait" olan organlar başka bir sistemin ayrılmaz parçası olan işlevlere de sahip olabilir. Aslında çoğu organ birden fazla sisteme katkıda bulunur.
Bu ders dizisinde ve biyolojik bilimlerle ilgili çalışmalarınız boyunca, bir kişinin biyolojik cinsiyetleriyle ilgili biyolojik yapılar, süreçler ve sağlık arasındaki benzerlikler ve farklılıklarla ilgili açıklamaları sık sık okuyacaksınız. İnsanlar genellikle "kadın" ve "erkek" kelimelerini iki farklı kavramı tanımlamak için kullanırlar: cinsiyet kimliği duygumuz ve kromozomlarımız, hormonlarımız, organlarımız ve diğer fiziksel özelliklerimiz tarafından belirlenen biyolojik cinsiyetimiz.
Organizma seviyesi, en yüksek organizasyon seviyesidir. Organizma, hücresel bir yapıya sahip olan ve yaşam için gerekli tüm fizyolojik işlevleri bağımsız olarak yerine getirebilen canlı bir varlıktır. İnsanlar da dahil olmak üzere çok hücreli organizmalarda, vücudun tüm hücreleri, dokuları, organları ve organ sistemleri organizmanın yaşamını ve sağlığını sürdürmek için birlikte çalışır.
Önceki Ders: Anatomi ve Fizyolojiye Genel Bakış
Sonraki Ders: İnsan Yaşamının İşlevleri
Yorumlar
Yorum Gönder