Sindirim Sistemi Bölüm Değerlendirmesi
Sindirim Sistemine Genel Bakış
Sindirim sistemi, sindirim kanalı organlarını ve yardımcı yapıları içerir. Sindirim kanalı, her iki ucu da dış ortama açık olan sürekli bir tüp oluşturur. Sindirim kanalının organları ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak ve kalın bağırsaktır. Aksesuar sindirim yapıları arasında dişler, dil, tükürük bezleri, karaciğer, pankreas ve safra kesesi bulunur. Sindirim kanalının duvarı dört temel doku katmanından oluşur: mukoza, submukoza, muskularis ve seroza. Enterik sinir sistemi intrinsik innervasyon, otonom sinir sistemi ise ekstrinsik innervasyon sağlar.
Sindirim Sistemi Süreçleri ve Düzenlenmesi
Sindirim sistemi gıdaları alır ve sindirir, salınan besinleri emer ve sindirilemeyen gıda bileşenlerini dışarı atar. Bu süreçte yer alan altı aktivite yutma, hareketlilik, mekanik sindirim, kimyasal sindirim, emilim ve dışkılamadır. Bu süreçler nöral ve hormonal mekanizmalar tarafından düzenlenir.
Ağız, Yutak ve Yemek Borusu
Ağızda dil ve dişler mekanik sindirimi, tükürük ise kimyasal sindirimi başlatır. Sindirimin yanı sıra solunum ve seslendirmede de rol oynayan yutak, burun ve ağız boşluklarının üstünden aşağıya doğru yemek borusuna (sindirim için) ve önden gırtlağa (solunum için) uzanır. Deglutisyon (yutma) sırasında yumuşak damak nazofarinksi kapatmak için yükselir, larinks yükselir ve epiglot glottisin üzerine katlanır. Yemek borusu, gıdanın yutaktan yemek borusuna hareketini düzenleyen iskelet kasından yapılmış bir üst yemek borusu sfinkterini içerir. Ayrıca, yiyeceklerin yemek borusundan mideye geçişini kontrol eden düz kastan yapılmış bir alt yemek borusu sfinkterine sahiptir. Yemek borusu duvarındaki hücreler, gıda bolusunun geçişini kolaylaştıran mukus salgılar.
Mide
Mide, yutma ve dışkılama dışındaki tüm sindirim faaliyetlerine katılır. Yiyecekleri kuvvetli bir şekilde çalkalar. Yiyecekleri parçalayan mide suları salgılar ve aspirin ve bazı alkoller de dahil olmak üzere bazı ilaçları emer. Mide, protein sindirimine başlar ve karbonhidrat ve yağların sindirimine devam eder. Besinleri kim adı verilen asidik bir sıvı olarak depolar ve pilorik sfinkter yoluyla yavaş yavaş ince bağırsağa bırakır.
İnce ve Kalın Bağırsaklar
İnce bağırsağın üç ana bölgesi duodenum, jejunum ve ileumdur. İnce bağırsak sindirimin tamamlandığı ve neredeyse tüm emilimin gerçekleştiği yerdir. Bu iki faaliyet, dairesel kıvrımlar, villuslar ve mikrovilluslar dahil olmak üzere mukozal yüzey alanını 600 kat artıran yapısal adaptasyonlarla kolaylaştırılır. İnce bağırsağın her milimetrekaresinde yaklaşık 200 milyon mikrovillus bulunur ve bunlar karbonhidrat ve proteinlerin sindirimini tamamlayan fırça sınırı enzimlerini içerir. Pankreas suyu ile birleşen bağırsak suyu, bulamaçtaki maddelerin daha fazla sindirilmesi ve emilmesi için gereken sıvı ortamı sağlar. İnce bağırsak aynı zamanda benzersiz mekanik sindirim hareketlerinin de gerçekleştiği yerdir. Segmentasyon kimyayı ileri geri hareket ettirerek karışımı ve emilim fırsatlarını artırır. Hareket eden motilite kompleksleri artık bulamacı kalın bağırsağa doğru iter.
Kalın bağırsağın ana bölgeleri çekum, kolon ve rektumdur. Kalın bağırsak suyu emer ve dışkı oluşturur ve dışkılamadan sorumludur. Bakteriyel flora ilave karbonhidrat kalıntılarını parçalar ve bazı vitaminleri sentezler. Kalın bağırsak duvarının mukozası, dışkının geçişini kolaylaştıran mukus salgılayan goblet hücreleri ile cömertçe donatılmıştır. Dışkının rektuma girmesi dışkılama refleksini harekete geçirir.
Sindirimdeki Yardımcı Organlar: Karaciğer, Pankreas ve Safra Kesesi
İnce bağırsaktaki kimyasal sindirim, karaciğer ve pankreasın yardımı olmadan gerçekleşemez. Karaciğer safra üretir ve bunu ortak hepatik kanala iletir. Safra, yağ sindirimi ve emiliminde gerekli bir adım olan büyük yağ globüllerini küçük yağ damlacıklarına emülsiyon haline getiren safra tuzları ve fosfolipidler içerir. Safra kesesi safrayı depolar ve yoğunlaştırır, ince bağırsak tarafından ihtiyaç duyulduğunda serbest bırakır.
Pankreas, enzim ve bikarbonat açısından zengin pankreas suyunu üretir ve kanallar aracılığıyla ince bağırsağa iletir. Pankreas suyu, bulamaçtaki asidik mide suyunu tamponlar, midedeki pepsini inaktive eder ve ince bağırsaktaki sindirim enzimlerinin optimum şekilde çalışmasını sağlar.
Kimyasal Sindirim ve Emilim: Daha Yakından Bir Bakış
İnce bağırsak çoğu kimyasal sindirimin ve neredeyse tüm emilimin gerçekleştiği yerdir. Kimyasal sindirim, büyük gıda moleküllerini kimyasal yapı taşlarına ayırır ve bunlar daha sonra bağırsak duvarından emilerek genel dolaşıma katılabilir. Bağırsak fırça sınırı enzimleri ve pankreas enzimleri kimyasal sindirimin çoğundan sorumludur. Yağın parçalanması da safra gerektirir.
Besin maddelerinin çoğu enterositlerin apikal yüzeyindeki taşıma mekanizmaları tarafından emilir. İstisnalar arasında yağlar, yağda çözünen vitaminler ve suda çözünen vitaminlerin çoğu yer alır. Safra tuzları ve lesitin yardımıyla, diyet yağları emülsifiye edilerek yağ partiküllerini enterositlerin yüzeyine taşıyabilen miseller oluşturulur. Burada miseller, hücre zarı boyunca yayılmak üzere yağlarını serbest bırakır. Yağlar daha sonra trigliseridler halinde yeniden birleştirilir ve diğer lipidler ve proteinlerle karıştırılarak lakteallere geçebilen şilomikronlara dönüştürülür. Emilen diğer monomerler villustaki kan kılcal damarlarından hepatik portal vene ve oradan da karaciğere gider.
Önceki Ders: Kimyasal Sindirim ve Emilim: Daha Yakından Bir Bakış
Sonraki Ders: Sindirim Sistemi Değerlendirme Soruları
Yorumlar
Yorum Gönder