Otonom Sinir Sistemi (Başlangıç)
Savaşmak mı, Kaçmak mı? Modern insanın karşılaştığı tehditler büyük yırtıcılar olmasa da, otonom sinir sistemi bu tür uyaranlara adapte olmuştur. Modern dünya da aynı tepkiyi tetikleyen uyaranlar sunar. [(credit: Vernon Swanepoel)]
Otonom sinir sistemi genellikle "savaş ya da kaç tepkisi" ile ilişkilendirilir; bu da vücudun bir tehditten kaçmaya ya da bu tehdit karşısında durup savaşmaya hazırlanması anlamına gelir. Bunun ne anlama geldiğini anlatmak için, savanada avlanan bir dişi aslanı gördüğünüz (pek olası olmayan) durumu düşünün. Bu, modern dünyada insanların karşılaştığı yaygın bir tehdit olmasa da, insan türünün geliştiği ve adapte olduğu ortam türünü temsil etmektedir. İnsanların dünyaya yayılması ve modern çağın bugünkü durumuna gelmesi, herhangi bir türün yırtıcı hayvanlar gibi çevresel baskılara uyum sağlamasından çok daha hızlı bir şekilde gerçekleşmiştir. Ancak modern insanın modern dünyada verdiği tepkiler bu tarih öncesi durumlara dayanmaktadır. Eğer patronunuz Cuma öğleden sonra koridorda yürüyor ve hafta sonu işe gelecek "gönüllüler" arıyorsa, vereceğiniz tepki savanada koşan dişi aslanı gören tarih öncesi insanla aynı olacaktır: savaş ya da kaç.
Büyük olasılıkla patronunuza -dişi aslandan bahsetmiyorum bile- cevabınız kaçmak olurdu. Kaçın! Otonom sistem, bunu mümkün ve umarız başarılı kılacak fizyolojik tepkiden sorumludur. Adrenalin dolaşım sisteminizi doldurmaya başlar. Kalp atış hızınız artar. Ter bezleri aktif hale gelir. Akciğer bronşları daha fazla hava değişimine izin vermek için genişler. Görsel bilgiyi artırmak için göz bebekleri genişler. Genel olarak kan basıncı artar ve iskelet kaslarında kan damarları genişler. Kaçma zamanı. Tehditle savaşmaya hazırlanırken de benzer fizyolojik tepkiler ortaya çıkacaktır.
Bu tepki kulağa biraz tanıdık gelebilir. Otonom sinir sistemi duygusal tepkilerle de bağlantılıdır ve savaş ya da kaç tepkisi muhtemelen panik atağa benzer. Modern dünyada bu tür tepkiler, bir tehdide yanıt vermekle olduğu kadar kaygıyla da ilişkilendirilir. Bu şekilde tepki vermek sinir sistemine yerleşmiştir. Aslında, otonom sinir sisteminin adaptasyonları muhtemelen insan türünden öncesine dayanmaktadır ve muhtemelen tüm memelilerde ortaktır ve belki de birçok hayvan tarafından paylaşılmaktadır. Dişi aslanın kendisi de başka bir durumda tehdit altında olabilir.
Ancak otonom sinir sistemi sadece tehditlere yanıt vermekle ilgili değildir. Savaş ya da kaç tepkisinin yanı sıra "dinlenme ve sindirme" olarak adlandırılan tepkiler de vardır. Eğer dişi aslan avında başarılı olursa, efor sarf ettiği için dinlenecektir. Kalp atışları yavaşlayacak. Solunumu normale dönecektir. Sindirim sisteminin yapması gereken büyük bir iş vardır. Otonom sistemin işlevinin büyük bir kısmı otonom veya visseral refleks içindeki bağlantılara dayanır.
Önceki Ders: Somatik Sinir Sistemi Eleştirel Düşünme Soruları
Sonraki Ders: Otonom Sinir Sisteminin Bölümleri
Yorumlar
Yorum Gönder