Solunum Sisteminin Embriyonik Gelişimi
Solunum sisteminin gelişimi fetüsün erken dönemlerinde başlar. Bu, çoğu endodermden ortaya çıkan birçok yapıyı içeren karmaşık bir süreçtir. Gelişimin sonuna doğru fetüsün solunum hareketleri yaptığı gözlemlenebilir. Ancak doğuma kadar hamile kişi fetüse tüm oksijeni sağlar ve fetal karbondioksitin tamamını plasenta yoluyla uzaklaştırır.
Zaman Çizelgesi
Solunum sisteminin gelişimi gebeliğin yaklaşık 4. haftasında başlar. 28. haftaya gelindiğinde, bu dönemde erken doğan bir bebeğin genellikle kendi başına nefes alabilmesine yetecek kadar alveol olgunlaşmıştır. Bununla birlikte, solunum sistemi, olgun alveollerin tam bir tamamlayıcısının mevcut olduğu erken çocukluk dönemine kadar tam olarak gelişmez.
4-7. Haftalar
Embriyoda solunum gelişimi 4. hafta civarında başlar. Ön baş bölgesinden gelen ektodermal doku, gelişmekte olan farinksin endodermal dokusu ile kaynaşan koku alma çukurlarını oluşturmak için posteriora doğru invajine olur. Koku alma çukuru, genişleyerek burun boşluğuna dönüşecek olan bir çift yapıdan biridir. Yaklaşık aynı zamanda akciğer tomurcuğu oluşur. Akciğer tomurcuğu, ön bağırsaktan çıkıntı yapan dokudan oluşan kubbe şeklinde bir yapıdır. Ön bağırsak, yutak keselerinin hemen altındaki endodermdir. Laringotrakeal tomurcuk, gelişim ilerledikçe akciğer tomurcuğunun uzunlamasına uzantısından oluşan bir yapıdır. Bu yapının yutağa en yakın kısmı trakea haline gelirken, distal ucu daha soğansı bir hal alarak bronş tomurcuklarını oluşturur. Bronş tomurcuğu, sonunda bronşlara ve diğer tüm alt solunum yapılarına dönüşecek olan bir çift yapıdan biridir (aşağıdaki şekil).
7-16. Haftalar
Bronş tomurcukları, tüm segmental bronşlar oluşana kadar gelişim ilerledikçe dallanmaya devam eder. Yaklaşık 13. haftadan itibaren bronş lümenlerinin çapı genişlemeye başlar. haftada solunum bronşiyolleri oluşur. Fetüs artık hava yolunda yer alan tüm önemli akciğer yapılarına sahiptir.
16-24. Haftalar
Solunum bronşiyolleri oluştuktan sonra, daha ileri gelişim, geniş vaskülarizasyon veya kan damarlarının gelişiminin yanı sıra alveolar kanalların ve alveolar öncüllerin oluşumunu içerir. Yaklaşık 19. haftada solunum bronşiyolleri oluşmuştur. Buna ek olarak, solunum yapılarını kaplayan hücreler tip I ve tip II pnömositleri oluşturmak üzere farklılaşmaya başlar. Tip II hücreler farklılaştıktan sonra az miktarda pulmoner sürfaktan salgılamaya başlarlar. 20. hafta civarında fetal solunum hareketleri başlayabilir.
24. Hafta-Doğum
Solunum sisteminin ana büyümesi ve olgunlaşması 24. haftadan doğuma kadar gerçekleşir. Daha fazla alveolar prekürsör gelişir ve daha fazla miktarda pulmoner sürfaktan üretilir. Sürfaktan seviyeleri genellikle gebeliğin yaklaşık sekizinci ayına kadar etkili akciğer uyumu oluşturmak için yeterli değildir. Solunum sistemi genişlemeye devam eder ve solunum zarını oluşturacak yüzeyler daha da gelişir. Bu noktada, pulmoner kılcal damarlar oluşmuş ve genişlemeye devam ederek gaz değişimi için geniş bir yüzey alanı oluşturmuştur. Solunum gelişiminin en önemli dönüm noktası yaklaşık 28. haftada, yeterli alveolar öncüller olgunlaştığında gerçekleşir, böylece bu zamanda erken doğan bir bebek genellikle kendi başına nefes alabilir. Bununla birlikte, alveoller çocukluk döneminde gelişmeye ve olgunlaşmaya devam eder. İşlevsel alveollerin tam bir tamamlayıcısı yaklaşık 8 yaşına kadar ortaya çıkmaz.
Fetal "Solunum"
Fetal solunum hareketlerinin işlevi tam olarak açık olmasa da, 20-21 haftalık gelişimden itibaren gözlemlenebilir. Fetal solunum hareketleri, amniyotik sıvının inhalasyonunu ve aynı sıvının ekshalasyonunu, pulmoner yüzey aktif maddesi ve mukus ile birlikte kas kasılmalarıyla gerçekleşir. Fetal solunum hareketleri sürekli değildir ve sık hareketlerin olduğu ve hiç hareketin olmadığı dönemleri içerebilir. Anneye ait faktörler solunum hareketlerinin sıklığını etkileyebilir. Örneğin, hiperglisemi olarak adlandırılan yüksek kan şekeri seviyeleri solunum hareketlerinin sayısını artırabilir. Tersine, hipoglisemi olarak adlandırılan düşük kan şekeri seviyeleri fetal solunum hareketlerinin sayısını azaltabilir. Tütün kullanımının fetal solunum hızını düşürdüğü de bilinmektedir. Fetal solunum, fetüs doğduktan sonra solunum hareketlerine hazırlık için kasların tonlanmasına yardımcı olabilir. Ayrıca alveollerin oluşmasına ve olgunlaşmasına da yardımcı olabilir. Fetal solunum hareketleri sağlam bir sağlığın işareti olarak kabul edilir.
Doğum
Doğumdan önce akciğerler amniyotik sıvı, mukus ve yüzey aktif madde ile doludur. Fetüs doğum kanalı boyunca sıkışırken, fetal göğüs boşluğu sıkışarak bu sıvının çoğunu dışarı atar. Ancak bir miktar sıvı kalır, ancak doğumdan kısa bir süre sonra vücut tarafından hızla emilir. İlk soluma doğumdan sonraki 10 saniye içinde gerçekleşir ve sadece ilk inspirasyon olarak değil, aynı zamanda akciğerleri şişirmek için de işlev görür. Pulmoner sürfaktan, alveollerin yüzey gerilimini azalttığı için şişmenin gerçekleşmesi için kritik öneme sahiptir. Yaklaşık 26 haftalık erken doğum sıklıkla ciddi solunum sıkıntısıyla sonuçlanır, ancak mevcut tıbbi gelişmelerle bazı bebekler hayatta kalabilir. 26 haftadan önce, yeterli pulmoner yüzey aktif madde üretilmez ve gaz değişimi için yüzeyler yeterince oluşmamıştır; bu nedenle hayatta kalma oranı düşüktür.
| …BOZUKLUKLARI Solunum Sistemi: Solunum Sıkıntısı Sendromu Solunum sıkıntısı sendromu (RDS) öncelikle prematüre doğan bebeklerde görülür. 26 ila 28 hafta arasında doğan bebeklerin yüzde 50’sine kadarında ve 30 ila 31 hafta arasında doğan bebeklerin yüzde 30’undan daha azında RDS gelişir. RDS, pulmoner sürfaktanın yetersiz üretiminden kaynaklanır ve böylece akciğerlerin doğumda düzgün bir şekilde şişmesini önler. Yaklaşık 20. haftadan itibaren az miktarda pulmoner sürfaktan üretilir; ancak bu akciğerlerin şişirilmesi için yeterli değildir. Sonuç olarak nefes darlığı oluşur ve gaz değişimi düzgün bir şekilde yapılamaz. Kan oksijen seviyeleri düşük, kan karbondioksit seviyeleri ve pH ise yüksektir. RDS’nin birincil nedeni, bilinen veya bilinmeyen çeşitli nedenlere bağlı olabilen erken doğumdur. Diğer risk faktörleri arasında gestasyonel diyabet, sezaryen doğum, ikinci kez doğan ikizler ve ailede RDS öyküsü yer alır. RDS’nin varlığı septisemi (kan enfeksiyonu) veya akciğer kanaması gibi diğer ciddi rahatsızlıklara yol açabilir. Bu nedenle, ölümü önlemek ve diğer bozuklukların gelişme riskini azaltmak için RDS’nin hemen tanınması ve tedavi edilmesi önemlidir. Tıbbi ilerlemeler, RDS’nin tedavisinde ve bebeğin uygun akciğer gelişimi sağlanana kadar desteklenmesinde daha iyi bir yetenek kazandırmıştır. Doğum sırasında, bebek kendi başına nefes almıyorsa tedavi resüsitasyon ve entübasyonu içerebilir. Bu bebeklerin solunum sürecine mekanik olarak yardımcı olmak için bir ventilatöre yerleştirilmesi gerekecektir. Spontan solunum gerçekleşirse, nazal sürekli pozitif hava yolu basıncı (CPAP) uygulanması gerekebilir. Ek olarak, tipik olarak pulmoner sürfaktan uygulanır. Pulmoner sürfaktan tedavisinin kullanılmaya başlanmasıyla RDS’ye bağlı ölümler yüzde 50 oranında azalmıştır. Diğer tedaviler arasında kortikosteroidler, ek oksijen ve destekli ventilasyon yer alabilir. Prematüre bebeğe ısı düzenlemesi, beslenme desteği ve antibiyotikler gibi destekleyici tedaviler de uygulanabilir. |
Önceki Ders: Solunum İşlevlerindeki Değişiklikler
Yorumlar
Yorum Gönder