Somatik Sinir Sistemi (Başlangıç)
Dokunmak İçin Çok Sıcak Deride yüksek sıcaklık hissedildiğinde, kol kasları tarafından refleksif bir geri çekilme başlatılır. Duyusal nöronlar, merkezi sinir sistemine gönderilen bir uyaran tarafından aktive edilir ve bu hareketi kontrol eden iskelet kaslarına bir motor yanıt gönderilir.
Somatik sinir sistemi geleneksel olarak periferik sinir sistemi içinde bir bölüm olarak kabul edilir. Ancak, bu önemli bir noktayı gözden kaçırmaktadır: somatik işlevsel bir bölümü ifade ederken, periferik anatomik bir bölümü ifade eder. Somatik sinir sistemi, çevreyi bilinçli olarak algılamamızdan ve bu algıya iskelet kasları aracılığıyla verdiğimiz istemli tepkilerden sorumludur. Periferik duyusal nöronlar çevresel uyaranlardan girdi alır, ancak motor yanıtları üreten nöronlar merkezi sinir sisteminden kaynaklanır. Periferik ve merkezi sinir sistemlerinin yapıları (yani anatomisi) ile somatik ve otonom sistemlerin işlevleri (yani fizyolojisi) arasındaki ayrım en kolay şekilde basit bir refleks eylemiyle gösterilebilir. Sıcak bir sobaya dokunduğunuzda elinizi çekersiniz. Derideki duyusal reseptörler aşırı sıcaklığı ve doku hasarının erken belirtilerini algılar. Bu, duyusal lif boyunca deriden dorsal spinal kök yoluyla omuriliğe giden ve doğrudan bir ventral boynuz motor nöronunu aktive eden bir aksiyon potansiyelini tetikler. Bu nöron, aksonu boyunca biseps brakiyi uyarmak için bir sinyal göndererek kasın kasılmasına ve eli sıcak sobadan çekmek için ön kolun dirsekten bükülmesine neden olur. Geri çekme refleksinin, karşı kasın inhibe edilmesi ve kol kuvvetle geri çekilirken duruşun dengelenmesi gibi daha fazla bileşeni vardır ve bunlar bu bölümün sonunda daha ayrıntılı olarak incelenecektir.
Yukarıda açıklanan temel geri çekilme refleksi duyusal girdi (ağrılı uyaran), merkezi işleme (omurilikteki sinaps) ve motor çıktıyı (biseps brakinin kasılmasına neden olan ventral motor nöronun aktivasyonu) içerir. Geri çekilme refleksinin açıklamasını genişletmek, karşı kasın inhibisyonunu veya çapraz uzatmayı içerebilir; bunların her ikisi de daha fazla merkezi nöron içererek örneğin karmaşıklığını artırır. Duyusal aksonun kollateral bir dalı başka bir ventral boynuz motor nöronunu inhibe ederek triseps brakinin kasılmamasını ve geri çekilmeyi yavaşlatmasını sağlar. Çapraz ekstansör refleks vücudun diğer tarafında dengeleyici bir hareket sağlar, bu da kontralateral uzuvdaki ekstansör kasların kasılmasını aktive etmek için duyusal aksonun başka bir kollateralini gerektirir.
Somatik işlevin daha karmaşık bir örneği bilinçli kas hareketidir. Örneğin, bu metnin okunması retinaya gelen görsel duyusal girdiyle başlar, daha sonra talamusa ve oradan da serebral kortekse yansır. Serebral korteksin bir dizi bölgesi, oksipital lobun birincil görsel korteksinden başlayarak görsel bilgiyi işler ve bu harflerin bilinçli olarak algılanmasıyla sonuçlanır. Daha sonraki bilişsel işlemler içeriğin anlaşılmasıyla sonuçlanır. Okumaya devam ederken, ön lobdaki serebral korteks bölgeleri, metin satırlarını takip etmek için gözlerin nasıl hareket ettirileceğini planlar. Korteksten gelen çıktı, beyin sapındaki motor nöronlarda aktiviteye neden olur ve bu da üçüncü, dördüncü ve altıncı kraniyal sinirler aracılığıyla ekstraoküler kasların hareketine neden olur. Bu örnek aynı zamanda duyusal girdiyi (talamusa retinal projeksiyon), merkezi işlemeyi (talamus ve sonraki kortikal aktivite) ve motor çıktıyı (ekstraoküler kasların koordineli kasılmasına yol açan beyin sapındaki nöronların aktivasyonu) içerir.
Önceki Ders: Sinir Sisteminin Anatomisi Eleştirel Düşünme Soruları
Sonraki Ders: Duyusal Algılama
Yorumlar
Yorum Gönder